Select Paragraph To Read
- ว่าด้วยโครโมโซมเพศ
- ผู้ชายเสื่อมลงทุกวัน
ในยุคที่โลกเชื่อว่า “เพศ” เป็นสิ่งที่ลื่นไหล ไม่มีชายจริงหญิงแท้โดยสมบูรณ์ แต่ในทางวิทยาศาสตร์ เรายังนิยามมนุษย์เพศผู้ว่าสิ่งมีชีวิตที่มีโครโมโซม XY และมนุษย์เพศเมียว่าสิ่งมีชีวิตที่มีโครโมโซม XX เพราะอย่างน้อยๆ ก็คงจะเถียงได้ยาก ณ ขณะนี้ว่ามนุษย์ไม่ใช่สิ่งมีชีวิตที่สืบพันธุ์โดยใช้เพศ และต้องการทั้งสองเพศที่แยกขาดจากกันในการดำรงเผ่าพันธุ์ต่อไป
แต่นั่นอาจเปลี่ยนไป เพราะ “ผู้ชาย” อย่างที่เรารู้จักกันทุกวันนี้อาจสูญพันธุ์กันไป ในอีก 4.6 ล้านปีข้างหน้า
ทำไมต้อง 4.6 ล้านปี? นี่ ไม่ใช่การคำนวณทางสังคมว่าเมื่อใดกลุ่มสตรีนิยมและเควียร์หัวรุนแรงจะลุกขึ้นมาทำการปฏิวัติโค่นล้ม “สังคมชายเป็นใหญ่” และกำจัดผู้ชายได้สำเร็จในที่สุดได้เมื่อไร แต่นี่เป็นการคำนวณทางวิทยาศาสตร์
มันคือเวลาที่นักวิทยาศาสตร์คำนวณว่า โครโมโซม Y ในมนุษย์จะหายไปจากโลก
ทำไมถึงเป็นแบบนั้น?
เราต้องเริ่มจากพื้นฐานเรื่องพันธุกรรมย้อนดูวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตกันก่อน
ว่าด้วยโครโมโซมเพศ
โครโมโซมคือหน่วยพันธุกรรมที่สำคัญมากๆ ของสิ่งมีชีวิต มันเป็นส่วนประกอบสำคัญของ DNA ซึ่งสิ่งมีชีวิตชนิดต่างๆ จะมีโครโมโซมจำนวนต่างกัน เช่น ต้นข้าวมีโครโมโซม 12 คู่ หมามี 39 คู่ ส่วนมนุษย์มี 23 คู่
ประเด็นที่น่าสนใจก็คือในสิ่งมีชีวิตที่สืบพันธุ์โดยใช้เพศ มันจะมีโครโมโซมคู่หนึ่งเป็นโครโมโซมเพศ ซึ่งในเพศผู้ของสิ่งมีชีวิตนั้นๆ โครโมโซมเพศจะเป็นโครโมโซมคู่เดียวที่แต่ละตัวไม่เหมือนกัน ในขณะที่โครโมโซมคู่อื่นๆ ที่อยู่คู่กันจะเหมือนกันหมด ในขณะที่สิ่งมีชีวิตเพศเมียจะเป็นสิ่งที่โครโมโซมเพศเหมือนกันทั้งคู่ และประเด็นที่ต้องสังเกตก็คือ ไม่ว่าจะในสิ่งมีชีวิตชนิดใด โครโมโซมเพศชายจะมีขนาดที่สั้นกว่าคู่ของมันเสมอ
โครโมโซมของมนุษย์ผู้ชาย ในกรอบสีแดงคือโครโมโซม Y | Wikipedia
ทำไมมันเป็นแบบนี้? ย้อนกลับไปในสมัย 166 ล้านปีก่อน เมื่อเริ่มมีสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม โครโมโซมเพศของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ก็หน้าตาคล้ายๆ แบบนี้ แต่สมัยโน้น “โครโมโซมเพศชาย” หรือโครโมโซม Y มันไม่ได้มีขนาดสั้นแบบนี้ คือมันยาวเท่าโครโมโซม X เลย
สิ่งที่เกิดขึ้นก็คือ โครโมโซม Y มันค่อยๆ เสื่อมลงตามเส้นทางวิวัฒนาการ ซึ่งเหตุผลหลักๆ ก็คือ ในขณะที่ โครโมโซม X นั้น มนุษย์ (และสัตว์ใดๆ ที่เพศผู้มีโครโมโซม XY) สามารถได้จากทั้งพ่อและแม่ แต่โครโมโซม Y นั้นจะได้จากพ่อ เพราะพ่อเท่านั้นที่มีโครโมโซม Y
การที่โครโมโซม Y เป็นมรดกจากพ่อสู่ลูกตั้งแต่อดีตกาลนี้ มันอาจฟังดูโรแมนติกแบบมรดกตกทอดของ “ผู้ชาย” ตั้งแต่ดึกดำบรรพ์ แต่ในระยะยาวเป็นล้านๆ ปี ผลก็คือ มันทำให้โครโมโซม Y ค่อยๆ เสื่อมถอยลงเรื่อยๆ เพราะมันไม่สามารถแลกเปลี่ยนรหัสพันธุกรรมจากโครโมโซมอื่นๆ ได้ ซึ่งนี่ทำให้ถ้าโครโมโซมกลายพันธุ์และเสื่อมถอยเมื่อไร มันไม่มีทางแก้ตามธรรมชาติ มันจะเสื่อมไปแบบนั้น มีแต่แย่ลง ซึ่งต่างจากโครโมโซม X ที่สามารถคัดสรรส่วนที่ดีจากอีกฝ่ายได้ หรือถ้าส่วนไหนเสื่อม ก็เปลี่ยนไปรับส่วนที่ไม่เสื่อมจากโครโมโซมอื่น
พูดให้ง่ายและดิบที่สุด ในขณะที่เราเอาโครโมโซม X มาจากแม่หรือพ่อเราก็ได้ และเราเลือกอันที่ “ดีกว่า” มาได้ กล่าวคือโครโมโซม X สามารถยืดหยุ่นและปรับตัวได้ตลอด แต่ เราไม่สามารถจะทำแบบเดียวกันกับโครโมโซม Y ได้ เพราะมันมีตัวเดียว คือที่พ่อเราให้เรามา และพ่อเราให้เรามาแบบไหน เราก็ต้องรับไปแบบนั้น
และก็ไม่แปลก ‘อะไร’ ที่ไม่เปลี่ยนแปลงแบบนั้นมาหลายล้านปีจะเสื่อมลงเรื่อยๆ
ผู้ชายเสื่อมลงทุกวัน
ปัญหาของโครโมโซมเพศของผู้ชายนั้นในทางชีววิทยาเห็นมานานแล้ว และมันมีงานวิจัยด้วยซ้ำว่าในสิ่งมีชีวิตหนึ่งๆ เพศที่โครโมโซมเพศซ้ำกัน จะเป็นเพศที่อายุยืนกว่า เช่น ในกรณีมนุษย์และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมแทบทั้งหมด เพศที่โครโมโซมซ้ำคือเพศเมีย และเพศเมียก็อายุเฉลี่ยยืนยาวกว่า (แต่ถ้าในกรณีพวก นก ปลา และสัตว์เลื้อยคลาน จะใช้ระบบโครโมโซมเพศ Z และ W ซึ่งสัตว์กลุ่มนี้ เพศผู้จะมีโครโมโซม ZZ ส่วนเพศเมียจะมีโครโมโซม ZW และเพศผู้จะอายุยืนกว่า)
และเหตุผลที่เขาคาดกันก็คือ การมีโครโมโซมซ้ำของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมเพศเมีย มันทำให้เรามี “โครโมโซมสำรอง” เพื่อโครโมโซมอีกตัวกลายพันธุ์หรือมีปัญหา มันก็ยังเหลืออีกตัวที่ดี แต่ถ้าเป็นเพศผู้ ถ้าโครโมโซมเพศเจ๊งแล้ว มันเจ๊งเลย ไม่มีสำรอง มันเลยทำให้เสี่ยงต่อการมีความผิดปกติทางพันธุกรรมมากกว่า
หรือพูดง่ายๆ ในระยะยาว ในอาณาจักรสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม สัตว์เพศเมียมีความได้เปรียบทางพันธุกรรมกว่าเพศผู้เยอะ และมีแนวโน้มจะอยู่รอดปลอดภัยไปยาวนาน
แต่ทีนี้ ก็อาจเกิดคำถามตลกๆ ว่า แบบนี้ถ้าโครโมโซม Y ในมนุษย์หายไปจากโลก ไม่มีผู้ชาย แล้วมนุษย์จะสืบพันธุ์กันยังไง?
อันนี้เป็น “คำถามเงินล้าน” ที่ดูจะท้าทายจินตนาการทางวิทยาศาสตร์มาก แต่เอาจริงๆ ในทุกวันนี้สัตว์จำพวกหนูและตุ่นบางชนิดที่สืบพันธุ์เร็วและวงจรอายุสั้น พวกมันก็ได้สืบพันธุ์กันมาหลายรุ่นกว่ามนุษย์แบบเทียบไม่ได้ และตอนนี้พวกมันก็ไม่มีโครโมโซม Y เหลือแล้ว
แต่ถามว่ามันเหลือแค่เพศเมียอย่างเดียวเหรอ?
คำตอบคือ “ไม่ใช่” พวกมันก็ยังมีตัวผู้และตัวเมียนั่นแหละ เพียงแต่ตอนนี้โครโมโซมเพศ ในแง่หนึ่งมันไม่มีแล้ว เพราะโครโมโซมคู่นั้นมันเป็น XX ทั้งตัวผู้และตัวเมีย
ซึ่งมันก็สืบพันธุ์ได้อยู่ ไม่ได้สูญพันธุ์อะไร และตรงนี้นักวิทยาศาสตร์ก็สันนิษฐานว่า ที่มันเป็นไปได้ก็เพราะ บทบาทการแสดงออกทางเพศ มันย้ายไปที่โครโมโซมอื่นๆ แทน ซึ่งนี่เป็นสิ่งที่ไม่ได้จะเกิดทันทีหลังโครโมโซม Y หายไป แต่ในทางปฏิบัติ มันหมายถึงหน้าที่ต่างๆ ที่ปกติโครโมโซม Y ทำเพื่อแสดงความเป็นเพศผู้ มันค่อยๆ ถูกโอนถ่ายไปเป็นหน้าที่ของโครโมโซมอื่นต่างหาก
หรือพูดง่ายๆ มันเหมือนการ “ยุบตำแหน่ง” แต่ “งาน” ของตำแหน่งนั้นไม่ได้หายไปไหน แต่มันกระจายไปเป็นความรับผิดชอบของคนตำแหน่งอื่นๆ แทน
และตรงนี้ก็เลยนำมาสู่ข้อถกเถียงว่า ถึงที่สุดแล้วถ้า “ภายใน” มันต่างกันขนาดนี้แล้ว เราจะยังเรียกได้ว่าเป็นสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันหรือไม่ พูดอีกแบบก็คือ สิ่งมีชีวิตที่สิ้นแล้วซึ่งโครโมโซม Y ก็ไม่น่าจะเรียกได้ว่าเป็นสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกับตอนที่มันยังมีโครโมโซม Y
ซึ่งนี่ก็หมายถึงมนุษย์เช่นกัน เพราะมนุษย์อีก 4.6 ล้านปีข้างหน้าที่ไร้โครโมโซม Y ก็คงจะต่างจากทุกวันนี้ถ้าเทียบกันตัวต่อตัว อย่างน้อยที่สุดก็คือ “ผู้ชาย” ที่ไร้โครโมโซม Y ก็น่าจะไม่เหมือน “ผู้ชาย” ทุกวันนี้แน่ๆ
แต่ก็นั่นเอง การคาดเดาเพ่งให้เห็นสังคมมนุษย์ไปข้างหน้าแบบไกลเป็นล้านปีนั้นก็เป็นสิ่งที่แม้แต่นักอนาคตวิทยายังไม่กล้าจะทำ
และคำถามที่อาจต้องถามก่อนโครโมโซม Y จะสิ้นสูญก็คือ โลกจะยังอยู่ได้หรือเปล่า? ไปจนถึงมนุษยชาติจะอยู่ได้ถึงวันนั้นหรือไม่?
อ้างอิง:
- The Conversation. The Y chromosome is disappearing – so what will happen to men?
IFLScience. Why The Females Of Many Species Live Longer Than The Males. https://bit.ly/3kebyOK