ทำไมมดงานถึงปฏิวัติ และฆ่าราชินี?

มดเป็นสัตว์สังคม และเกิดในชนชั้นวรรณะขนานแท้

พวกมันอยู่กันเป็นอาณาจักร และมีราชินีหรือนางพญาเป็นแม่ของทุกตัวในรัง โดยราชินีมดมีอายุยืนยาวกว่ามาก มันอาจอยู่ได้นานถึง 30 ปี ในขณะที่มดงาน (ตัวเมียที่เป็นหมัน) อยู่ได้ราวๆ ปีเดียว ทำหน้าที่หาอาหาร ต่อสู้กับศัตรูและทำเรื่องจิปาถะ (มดบางสายพันธ์ุมีวรรณะมดทหารที่แบ่งย่อยออกมาจากมดงานอีกทีโดนจะมีขนาดใหญ่และแข็งแรงกว่า) และมดเพศผู้ที่มีอยู่เพื่อผสมพันธ์ุจะอยู่ได้แค่ 1-2 สัปดาห์เท่านั้น

หลายคนอาจจะคิดว่าราชินี คือตัวที่ควบคุมอาณาจักรทั้งหมดในรัง นั่นไม่ใช่เรื่องที่ถูกต้องทั้งหมด มันมีหน้าที่ปล่อยฟีโรโมนเพื่อควบคุมรัง และวางไข่ ดังนั้นมันคือคนสำคัญของรังและตามปกติมันจะถูกปกป้องอย่างดีที่สุดจากนักล่า แต่ในบางครั้งอาณาจักรที่มีชนชั้นและสายสัมพันธ์แข็งแรงแบบรังมด ก็เกิดการปฏิวัติขึ้นได้เหมือนกัน

มดงานจะฆ่าและกำจัดราชินีที่อ่อนแอ

เพราะพวกมันอยู่กันแบบจักรวรรดิ ดังนั้นสิ่งที่สำคัญที่สุดคือความเข้มแข็งของรัง การปฏิบัติของมดงานต่อราชินี ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ความวุ่นวายของรัง จำนวนประชากร และความสามารถในการควบคุมรังของราชินี เป็นเหตุให้พวกมันต้องตัดสินใจจะยังสนับสนุนหรือทำร้ายราชินีกันแน่ แต่มันไม่ใช่การกำจัดไปเฉยๆ เพราะรังต้องการมดราชินีเพื่อใช้ฟีโรโมนควบคุมการทำงานของตัวอื่นๆ การกำจัดมันไปดื้อๆ จะทำให้รังเสียหาย

รังจะต้องมีราชินีตัวแทนเสียก่อน ความจริงแล้วหลายๆ รังมดไม่ได้มีราชินีมดเพียงแค่ตัวเดียว การมีราชินีมากกว่าหนึ่งตัวสามารถสร้างอาณาจักรที่ใหญ่กว่าได้ เพิ่มโอกาสที่อาณานิคมของพวกมันจะอยู่รอดในปีแรก แต่หลังจากที่อาณานิคมของพวกมันเริ่มมั่นคงแล้ว สิ่งที่มดงานอายุน้อยที่ฟักออกมาใหม่และแข็งแรงจะเริ่ม “จัดการ” ราชินีออกเพื่อให้เหลือแม่ของรังเพียงแค่ตัวเดียว

พวกมันจะเลือกราชินีจากความแข็งแรงและความเข้มข้นของฟีโรโมน

ซึ่งนักวิจัยพบว่าราชินีบางตัวค้นพบวิธีการแก้ไขปัญหานี้โดยวิธีที่อาจจะไม่ได้ส่งผลดีกับรัง คือ การวางไข่น้อยกว่าราชินีตัวอื่นที่อยู่รอบๆ เพราะแน่นอนว่าการวางไข่ใช้พลังงาน เมื่อต้องเลือกราชินีที่แข็งแรง มันจะเป็นตัวที่เหลือรอดจากการสังหารของมดงาน แต่มันก็หมายความว่ามันเลือกที่จะทำแบบนั้นเพื่อความอยู่รอดมากกว่าการผลิตมดงานจำนวนมากเพื่อความแข็งแรงของอาณานิคม

อย่างไรก็ดีไม่ใช่ว่าทุกครั้งมดงานจะเห็นพ้องต้องกันไปทั้งหมด มดอาณาจักรก็มีการเลือกข้าง ถือหางราชินีไม่เหมือนกัน และหลายครั้งการปฏิวัติเพื่อกำจัดราชินี ก็นำไปสู่การตายของราชินีทุกตัวในรัง และนั่นหมดความว่าอาณาจักรของมดรังนั้นจะค่อยๆ ล่มสลายเพราะไม่มีใครวางไข่ในท้ายที่สุด

อ้างอิง:

• Standing cloud. Can Ant Colonies Survive Without a Queen Ant? . https://bit.ly/31HmH2o
• Livescience. Queen Ant Will Sacrifice Colony to Retain Throne. https://bit.ly/3dyHoTM
• Sciencedaily. Why some insects kill their mothers. https://bit.ly/31FZH3D
  The conversation. Six amazing facts you need to know about ants. https://bit.ly/3sN48pf