รู้หรือไม่ กินเหล้าไวน์ไม่ทำให้เราอ้วน แต่…

เราอาจได้ยินกันมานานว่าการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์นั้นมีพิษภัยสารพัดกับร่างกาย ตั้งแต่การสร้างความปั่นป่วนให้ระบบประสาทส่วนกลาง ไปทำลายตับ จนถึงทำให้เราอ้วน

แต่รู้ไหมครับว่าเอาจริงๆ มันไม่มีข้อสรุปทางวิทยาศาสตร์ว่าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทำให้เราอ้วน แถมงานวิจัยจำนวนมากยังออกมายันอีกว่าคนที่ดื่มแอลกอฮอล์แต่พอเหมาะ มีแนวโน้มที่จะผอมกว่าคนที่ไม่ดื่มเลยด้วยซ้ำ

แล้วทำไมเราถึงคิดว่าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทำให้อ้วนมาตลอดล่ะ?

คำตอบคือ เพราะเราไปค้นที่ไหนก็พบว่ามันมี ‘แคลอรี‘ สูง ดูที่ฉลากบางทีมันก็บอก คนเลยเชื่อกันว่าแอลกอฮอล์ทำให้อ้วนมาเป็นร้อยปีเพราะมีแคลอรีสูง ซึ่งกฎเหล็กของนักโภชนาการยันนักลดความอ้วนก็คือ อย่าไปกินอะไรที่มีแคลอรีเกินความต้องการของร่างกายแต่ละวัน 

นี่คือ ‘ทฤษฎี‘ ที่ใช้กันมาเป็นร้อยปี แต่ปัญหาคือถ้าคิดแบบนี้ ก็หมายความว่าร่างกายจัดการกับทุกอย่างที่ให้ ‘แคลอรี‘ เหมือนกันหมด ซึ่งไม่จริง พูดอีกแบบ การเอาอาหารทั้งหมดมาวัด ‘พลังงาน‘ ด้วยมาตรฐานเดียวกันอย่างแคลอรี เป็นวีธีที่ผิด อย่างน้อยก็ในมุมของการลดความอ้วนอย่างละเอียด

ตรงนี้เราอาจต้องกลับไปดูก่อนว่าสิ่งที่เรียกว่า ‘แคลอรี‘ คืออะไร?

แคลอรีไม่ใช่สารอาหาร มันเป็นหน่วยกลางที่ใช้วัดพลังงานที่อาหารสร้างได้ ซึ่งวิธีวัดแคลอรีพื้นฐานเลยมันคือการเอาอาหารมาเผาในภาชนะปิดที่อยู่ในน้ำ แล้วดูว่าอาหารถูกเผาจนหมดแล้วน้ำมันร้อนขึ้นเท่าไร (1 แคลอรี คือพลังงานที่ใช้ทำให้น้ำ 1 กิโลกรัมร้อนขึ้น 1 องศาเซลเซียส) 

วิธีการนี้คือวีธีการที่ใช้วัดแคลอรีของวัตถุดิบพื้นฐานของอาหารทั้งหมด และค่าแคลอรีที่คำนวณกันในอาหาร ก็คือการเอาปริมาณแคลอรีของวัตถุดิบแต่ละอย่างมาบวกๆ กันนั่นแหละ

เราก็คงเห็นว่าวิธีคิดแบบนี้ก็ยังดำรงมาจนถึงปัจจุบัน แต่จริงๆ มันมีปัญหามาก ในทางวิทยาศาสตร์ เพราะการทำแบบนี้ มันมีสมมุติฐานว่าร่างกายของเรามีกระบวนการเหมือนกันหมดต่อทุกอย่างที่เรากินเข้าไป ซึ่งนี่ไม่จริงโดยสิ้นเชิง และสิ่งที่เป็นปริศนาอีกทั้งสร้างปัญหาให้ทฤษฎีแคลอรี นั่นก็คือพวกไขมันและแอลกอฮอล์

ไขมันนี่ถ้าตามคอมมอนเซนส์มันก็ย่อมทำให้เราอ้วนอยู่แล้ว เพราะอ้วนคือมีไขมันเยอะ กินไขมันเข้าไป ก็ย่อมเป็นการเพิ่มไขมันสิ?

แต่ในความเป็นจริง เขาทดลองกันมาพอสมควร และพบว่า ถ้าเทียบกันระหว่างคนที่กินอาหารที่มีแคลอรีพอๆ กัน ถ้าเทียบระหว่างคนที่หนักไปทางไขมัน กับหนักไปทางแป้งและน้ำตาล เราจะพบว่าคนที่กินหนักไปทางแป้งและน้ำตาล จะอ้วนขึ้นเร็วกว่าคนที่หนักไปทางไขมันมาก

นี่เป็นสิ่งที่ทฤษฎีแคลอรีอธิบายไม่ได้แน่ๆ เพราะคนกินอาหารแคลอรีเท่ากัน แต่แหล่งอาหารต่างกัน กลับอ้วนขึ้นไม่เท่ากัน

เช่นเดียวกัน ในปี 1997 ก็มีการวิจัยชี้ว่า การดื่มไวน์แดงวันละ 2 แก้วเพิ่มจากอาหารที่กินไปปกติ มันไม่ได้ทำให้คนน้ำหนักเพิ่มขึ้น ทั้งๆ ที่ถ้าวัดตามแคลอรีไวน์แดงแก้วหนึ่งจะมีแคลอรีพอๆ กับช็อกโกแลตแท่งหนึ่งทีเดียว หลังจากนั้นก็มีงานวิจัยระดับที่วิจัยกับคนเป็นหมื่นๆ คนหลายชิ้น (ที่ดังๆ คืองานวิจัย 6 ปีของ University of Denmark และงานวิจัย 8 ปี ของ University College Medical School ที่ลอนดอน) ที่บอกตรงกันว่า คนที่ดื่มแอลกอฮอล์ทุกวันในปริมาณเหมาะสม มีแนวโน้มจะอ้วนขึ้นน้อยกว่าคนที่ไม่ดื่มเลย

สำหรับนักโภชนาการ เขาจะอธิบายแย้งว่าจริงๆ มันเป็นปัจจัยด้านพฤติกรรมว่า คนดื่มแอลกอฮอล์แล้วจะไม่หิว และจะกินขนมกินอะไรน้อยกว่า

ซึ่งนี่ก็ไม่จริงอีก เพราะมีงานวิจัยอีกจำนวนมากยืนยันว่า แอลกออฮอล์เป็นตัวการที่ยิ่งทำให้หิว ทำให้เจริญอาหาร (ยังไม่นับการยิ่งเมาแล้วกินอะไรไปเรื่อยแบบไม่ยั้งคิดอีก)

ตรงนี้ คำอธิบายของนักวิจัยเรื่องพวกแอลกอฮอล์โดยตรงเขาจะอธิบายว่า การที่กินแอลกอฮอล์เข้าไปแล้วไม่อ้วน เพราะแอลกอฮอล์มันมีสถานะเฉพาะ มันไม่ได้ให้พลังงานแบบที่เรากินแป้งและน้ำตาล แต่มันให้พลังงานในรูปแบบที่ร่างกายเราไม่สามารถจะเก็บไว้เป็นไขมันได้

อธิบายในทางเคมีขึ้นมาหน่อยคือ พอร่างกายเรารับแอลกอฮอล์เข้าไป ตับเราจะย่อยสลายแอลกอฮอล์เป็นสารชื่อ Acytaldehyde ก่อนและเป็น Acetate ในที่สุด (มันเป็นสารตัวเดียวกับที่อยู่ในน้ำส้มสายชู) ซึ่งสารตัวนี้ร่างกายสามารถใช้เป็นพลังงานได้ 

ทีนี้ถ้าเรารู้พื้นฐานการทำงานของร่างกายเรา เราก็จะพบว่าส่วนของสารอาหารที่ทำให้เราอ้วนๆ ทั้งหลาย (ซึ่งในทางเทคนิคมันคือการสร้างเนื้อเยื่อไขมัน) มันคือน้ำตาล ไม่ว่าจะเป็นน้ำตาลโดยตรง หรือน้ำตาลที่เกิดจากการย่อยสลายคาร์โบไฮเดรต แต่มันไม่มีกระบวนการย่อยสลายใดๆ ของแอลกอฮอล์ที่จะทำให้เกิดน้ำตาลได้ ดังนั้นในทางทฤษฎี ถ้าเอาแค่แอลกอฮอล์เน้นๆ ไม่มีทางทำให้เราอ้วน มันไม่มีคำอธิบายทางเคมีว่า แอลกอฮอล์จะกลายมาเป็นไขมันพุงหรือไขมันส่วนอื่น ฝๆ ที่ทำให้เราอ้วนได้ยังไง

แต่ตรงนี้แหละที่เราต้องเข้าใจมันให้ดี เพราะเนื่องจาก Acetate เป็นสารให้พลังงานที่ร่างกายสะสมเอาไว้ในรูปของไขมันไม่ได้อย่างแป้งและน้ำตาล ดังนั้นด้วยกลไก ถ้าเราดื่มแอลกอฮอล์ไปพร้อมกับอาหารปุ๊บ ร่างกายจะใช้พลังงานจากแอลกอฮอล์หรือ Acetate ก่อนที่จะใช้จากอาหารที่เรากินปกติซึ่งให้พลังงานผ่านน้ำตาล

ดังนั้นถึงในทางทฤษฎีแอลกอฮอล์จะไม่มีทางทำให้เราอ้วนได้ด้วยตัวของมันเอง แต่ถ้าเรากินอาหารที่ให้พลังงานผ่านแป้งและน้ำตาลเยอะ แอลกอฮอล์มันจะไปแย่งโควตาการเผาผลาญพลังงานต่อวันของอาหารที่เรากิน และจะยิ่งทำให้อาหารที่เรากินทำให้เราอ้วน เพราะสุดท้ายมันจะถูกย่อยสลายกลายเป็นน้ำตาลที่เกินความต้องการของร่างกาย และมันจะกลายเป็นไขมันในที่สุด

อ่านมาถึงตรงนี้ อาจสงสัยว่า ถ้าแอลกอฮอล์เป็นสารที่ให้พลังงานได้โดยไม่ทำให้อ้วนได้แบบนี้ อย่างนี้แล้ววันๆ ก็ดื่มแต่แอลกอฮอล์เพื่อลดความอ้วนได้น่ะสิ?

คำตอบคืออาจได้ แต่ไม่มีใครเขาแนะนำกัน เพราะปัจจุบัน ความรู้ทางการแพทย์มาตรฐานยืนยันแล้วว่าแอลกอฮอล์ส่งผลร้ายแก่ร่างกายสารพัด ซึ่งนี่เป็นสิ่งที่แม้แต่คนที่ยืนยันว่าดื่มแอลกอฮอล์ไม่ทำให้อ้วนก็ปฏิเสธไม่ได้ เท่านั้นยังไม่พอ เพราะร่างกายเราไม่ได้ต้องการแค่ ‘พลังงาน‘ แต่เรายังต้องการสารอาหารอื่นๆ อีกมากมาย ไม่ว่าจะเป็นโปรตีน วิตามิน หรือกระทั่งไขมัน และการบริโภคแต่แอลกอฮอล์ไม่กินอย่างอื่นเลย มันจะทำให้เราขาดสารอาหารอย่างรุนแรง เพราะมันไม่ได้รับสารอาหารอย่างเพียงพอ

พูดให้มันตรงๆ ก็คือ ดื่มแต่แอลกอฮอล์ผอมแน่แต่อาจจะขาดสารอาหารไปจนถึงร่างกายพัง (ยังไม่ต้องนับว่าเมาทั้งวันนี่จะทำให้ชีวิตพังในแง่อื่นๆ ได้อีกเต็มไปหมดอีก) อาจถึงตายได้เลยด้วย

ดังนั้น ที่เล่ามาทั้งหมดนี้ ก็คงไม่ต้องย้ำแล้วว่าเราไม่ได้ต้องการให้ใครลดความอ้วนด้วยการดื่มเหล้าแทนอาหาร แต่ประเด็นคือ ถ้าใครจะลดความอ้วนหรือควบคุมน้ำหนัก เราต้องมีความเข้าใจที่ถูกก่อน เพราะสิ่งที่ทำให้เราอ้วนไม่ใช่เหล้าหรือกระทั่งเบียร์ (ที่เอาจริงๆ ทุกวันนี้คำอธิบายทางวิทยาศาสตร์ก็ยังงงๆ ว่าสรุปมันทำให้เราอ้วนได้จริงหรือ? เพราะความอ้วนที่เกิดขึ้นจากเบียร์มันอธิบายผ่านคาร์โบไฮเดรตที่อยู่ในเบียร์ไม่ได้แน่ๆ) แต่เป็นบรรดาอาหารที่เรากินนั่นแหละ

ถ้าเรามองความอ้วนในแบบวิทยาศาสตร์แล้ว เราควรจะกลัวข้าว 1 ถ้วยมากกว่าเบียร์ 1 แก้วเยอะเลย