‘วาฬ-โลมา’ หลับไม่เคยสนิท เพราะมันนอนด้วยสมองครึ่งซีก และหลับตาข้างเดียว
‘วาฬ’ และ ‘โลมา’ เกิด เติบโต และใช้ทั้งชีวิตอยู่ในมหาสมุทรก็จริง แต่พวกมันก็ยังคงเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่ไม่มีเหงือกหายใจใต้น้ำ และอาศัยการงับอากาศเหนือผิวน้ำลงปอดเป็นระยะตลอดวัน
ระบบหายใจแบบนี้แตกต่างจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่อยู่บนพื้นดินอย่างเช่น สุนัข หรือมนุษย์ เพราะเราไม่ต้อง ‘ตัดสินใจ’ ว่าจะหายใจหรือไม่ มันเป็นกระบวนการอัตโนมัติที่ร่างกายดำเนินไปเอง แต่วาฬและโลมาไม่ได้หายใจอัตโนมัติ มันต้องว่ายขึ้นมาเหนือผิวน้ำ ดังนั้นมันจึงต้องการ ‘สติ’ ในการมีชีวิตอยู่
คำถามก็คือ เวลา ‘นอนหลับ’ ที่ไม่มีสติสัมปชัญญะเท่าไร วาฬและโลมาทำอย่างไรให้ยังหายใจอยู่และไม่จมน้ำ
dolphin | storytrender
ความลับที่ทำให้มันรอดชีวิตในทุกวันคือ วาฬและโลมาหลับไม่เคยเต็มตาเลยสักครั้ง
พวกมันมักจะหลับด้วยตัวตั้งตรงอยู่ใกล้กับผิวน้ำเพื่อให้ขึ้นมาหายใจได้ง่าย หรือบางครั้งก็หลับทั้งๆ ที่ยังว่ายน้ำช้าๆ ไปตามกระแสน้ำ ที่มันสามารถทำแบบนั้นได้เป็นเพราะว่ามันหลับด้วยสมองเพียงครึ่งเดียว และหลับตาข้างเดียว เมื่อสมองซีกซ้ายปิดลง ตาขวาของมันก็จะปิดลงด้วย ดังนั้นในขณะพักผ่อนมันยังเหลือสติอยู่ครึ่งร่าง และส่วนนั้นจะทำหน้าที่ควบคุมการหายใจและตรวจสอบสิ่งที่เกิดขึ้นรอบๆ
ฟังดูเป็นเรื่องน่าเหลือเชื่อสำหรับสิ่งมีชีวิตที่หลับโดยสูญเสียสติโดยสิ้นเชิงแบบเราๆ ก่อนหน้านี้นักวิทยาศาสตร์ได้พิสูจน์เรื่องนี้โดยใช้คลื่นไฟฟ้าสมองกับโลมา และผลแสดงให้เห็นว่าสมองของมัน ‘ปิดตัว’ ครึ่งหนึ่งจริงๆ เมื่อมันหลับ ในขณะที่อีกข้างยังคงทำงานอยู่ โดยที่วาฬและโลมาใช้เวลานอน (ทีละครึ่ง) ราว 8 ชั่วโมงต่อวันและมักจะหลับตอนกลางคืนครั้งละ 2-3 ชั่วโมงเท่านั้น
dolphin | whales
โดยทั่วไปพวกมันสามารถอยู่ในน้ำได้นานราว 30 นาทีก่อนจะเงยขึ้นมาหายใจสักครั้ง นับว่าโชคดีที่มันหลับอยู่นิ่งๆ ได้ไม่ต้องขึ้นมาหายใจถี่ๆ ทุกนาที สิ่งที่ทำให้วาฬและโลมาสามารถกลั้นหายใจใต้น้ำได้เป็นเพราะว่ามันมีปอดขนาดใหญ่พิเศษเมื่อเทียบกับสัดส่วนตัว เพื่อให้สามารถแลกเปลี่ยนอากาศได้มากขึ้นในการสูดหายใจแต่ละครั้ง
อย่างไรก็ดีวิทยาศาสตร์ยังไม่สามารถหาคำตอบชัดเจนได้ว่า การเปิดสมองเพียงครึ่งเดียวนั้นมีความรู้สึกอย่างไร แต่คาดว่ามันอาจเหมือนภาวะครึ่งหลับครึ่งตื่นก่อนที่มนุษย์จะผล็อยหลับไป ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบแล้วอาจดูเหมือนมันจะหลับไม่สนิทนัก แต่จากการศึกษาในปี 2008 ได้พบหลักฐานว่า โลมาเองก็มีช่วง REM หรือระยะการนอนหลับที่สามารถเกิดความฝันได้เช่นเดียวกับมนุษย์
อ้างอิง
- How stuff works. Do whales and dolphins sleep? . https://bit.ly/3rbCX9x
- Scientific american. How do Whales and Dolphins Sleep Without Drowning? . https://bit.ly/3la1TKK
- Live science. How Do Dolphins Sleep? . https://bit.ly/3cP4yoN