ทำไมคนอเมริกันถึงชอบสร้างบ้านด้วยไม้?

สหรัฐอเมริกาเป็นประเทศที่คนทั่วโลกรู้จักมากที่สุด วิถีชีวิตของคนอเมริกันคือวิถีที่ชาติอื่นคุ้นเคยและทำตามกันมากที่สุด แต่จนแล้วจนรอด มันก็มีหลายๆ อย่างของสังคมอเมริกันที่ดูจะเป็นสิ่ง ‘ประหลาด’ มากๆ สำหรับสังคมอื่น และไม่มีใครพยายามเลียนแบบ ซึ่งหนึ่งในความประหลาดแบบนี้ก็คือการที่คนอเมริกันมักสร้างบ้านด้วยไม้

ต้องเริ่มก่อนว่าคนอเมริกันนิยมสร้างบ้านด้วยไม้คือข้อเท็จจริงในระดับหนึ่ง ถ้าคุณอยู่ในเมืองใหญ่ๆ บ้านไม่ได้สร้างด้วยไม้หรอก แต่อเมริกากว้างใหญ่ไพศาล บ้านที่สร้างขึ้นมาใหม่ๆ จำนวนมากอยู่ชานเมืองหรือชนบท ซึ่งในสถิติบ้านที่สร้างใหม่ถึง 90 เปอร์เซ็นต์ ในปี 2019 สร้างจากไม้

แม้ว่ามันเป็นข้อเท็จจริงเช่นกันว่าคนรุ่นใหม่ๆ เริ่มนิยมสร้างบ้านอิฐและปูนและมีโครงที่ทำจากคอนกรีตเสริมเหล็กกล้าแบบที่อื่นๆ ในโลกแล้ว นอกจากนี้แทบทุกบ้านที่ถูกเผาไหม้จาก ‘ไฟป่า’ ที่เราได้ข่าวกันในช่วงหลายปีหลัง ก็ล้วนเป็นบ้านไม้กันหมด ซึ่งเจ้าของบ้านไม้เหล่านี้เมื่อสร้างบ้านใหม่ก็จะหันมาใช้อิฐและปูน แต่อะไรพวกนี้ก็เป็นเพียงส่วนน้อยในจำนวนบ้านมหาศาลที่ถูกสร้างขึ้นในอเมริกาแต่ละปีที่เป็นไม้แทบทั้งหมด

คำถามคือทำไม?

คำตอบสั้นๆ คือ เพราะบ้านไม้มัน ‘ถูก’ กว่าบ้านคอนกรีต แต่คำตอบยาวๆ เราต้องไล่อธิบายหลายเรื่องเลย

อย่างแรกก็ต้องถามก่อนว่าทำไมคนอเมริกาถึงรู้สึกว่าตัวเองต้องมี ‘บ้าน’ เพราะความเป็นจริงหลายๆ ประเทศในโลกนี้ คนก็ไม่ได้รู้สึกว่าตัวเองต้องมี ‘บ้าน’ (เช่นในเยอรมนี คนก็จะนิยมเช่าอพาร์ตเมนต์อยู่มากกว่าจะซื้อบ้าน) 

เหตุผลง่ายๆ ก็คือ เพราะสหรัฐอเมริกามีพื้นที่เยอะมาก ดังนั้นราคาที่ดินจึงถูก ช่วงอเมริกาขยายประเทศคือแจกที่ดินกันฟรีๆ ด้วยซ้ำ ซึ่งพอได้ที่ดินก็ต้องปลูกบ้าน ที่นี้พื้นที่ส่วนใหญ่ของอเมริกาในอดีตมันเป็นป่า ดังนั้นวัสดุที่จะนำมาสร้างบ้านในพื้นที่ห่างไกลที่ถูกที่สุดก็คือไม้ในป่านี่เอง หรือพูดง่ายๆ ในอดีตไม้คือวัสดุสร้างบ้านที่ฟรี คือดุ่มๆ ไปตัดมาจากป่าได้เลย และนี่จึงเป็นรากฐานให้อุตสาหกรรมป่าไม้ในอเมริกาที่มีคนทำงานในธุรกิจนี้เป็นล้านคนในปัจจุบัน

อยากให้ลองนึกภาพ ถึงแม้ว่าทุกวันนี้จะไม่สามารถตัดไม้กันได้เสรีแบบสมัยก่อน และมันก็มีราคาแพงขึ้นแล้ว แต่การขนส่ง ‘วัสดุก่อสร้าง’ ไปในพื้นที่ห่างไกลก็มีราคาสูง พูดง่ายๆ ถึงแม้อิฐและปูนจะราคาถูกกว่าไม้ บางทีค่าขนส่งไปในพื้นที่ก่อสร้างห่างไกลก็จะทำให้ต้นทุนการสร้างบ้านด้วยวัสดุเหล่านี้แพงกว่าไม้อยู่ดี

และถ้าพูดถึงการเลือกพื้นที่สร้างบ้าน บางทีคนอเมริกันก็จะจงใจสร้างบ้านในพื้นที่ห่างไกลและกันดารด้วยเหตุผลด้านภาษี เพราะในพื้นที่พวกนี้การเสียภาษีบ้านและที่ดินจะต่ำมากกว่าการสร้างบ้านในพื้นที่เจริญมากๆ และในพื้นที่เหล่านี้การสร้างบ้านด้วยไม้ก็ยังถูกกว่าการสร้างด้วยวัสดุอื่นที่ไม่มีในพื้นที่

เหตุผลอีกประการคือ ‘เบี้ยประกัน’ ซึ่งตรงนี้ซับซ้อนนิดหน่อย เราต้องเข้าใจระบบการซื้อบ้านในอเมริกาก่อน

ในอเมริกาหากจะซื้อบ้านแบบไม่ทำประกันบ้านก็ได้ ไม่ผิดอะไร แต่ถ้าไปกู้เงินธนาคารด้วยการจำนอง (คือกู้เงินมาซื้อบ้านแล้วเอาบ้านค้ำประกัน) เงื่อนไขการจำนองทั่วๆ ไปก็จะบังคับให้เราทำประกันบ้านเสมอ เพราะนั่นเป็นการสร้างหลักประกันให้กับผู้ให้กู้ด้วย

เบี้ยประกันบ้านไม้ควรจะแพงว่าพวกบ้านอิฐและปูน เพราะบ้านไม้มันทนทานน้อยกว่า (เช่น ไฟไหม้ก็ไปทั้งหลังแล้ว) แต่ในทางปฏิบัติ พวกบริษัทประกันก็คิดเบี้ยประกันเป็นเรตบ้านไม้กันหมด และระเบียบต่างๆ ก็จะเป็นระเบียบแบบบ้านไม้ด้วย เช่นประกันไฟใหม้ บริษัทประกันก็จะบังคับให้สร้างบ้านกลับขึ้นมาอย่างรวดเร็วหลังไฟไหม้ ซึ่งมันสมเหตุสมผลกว่าที่จะสร้างบ้านใหม่ขึ้นมาด้วยไม้ เพราะมันสร้างได้เร็วกว่า สร้างให้จบในกรอบที่กำหนดได้ง่ายกว่า 

พูดง่ายๆ ในอเมริกา คนจะคิดว่ายังไงตัวเองก็ต้องมีบ้าน และการมีบ้าน บ้านไม้คือถูกที่สุด ไม่ว่าจะเป็นเรื่องต้นทุนก่อสร้างหรือภาษี และระเบียบต่างๆ ก็เอื้อให้คนเลือกจะสร้างบ้านด้วยไม้กันมากกว่าอย่างอื่น

ทีนี้สร้างบ้านด้วยไม้แล้วมันมีปัญหาอะไร?

ณ ปัจจุบันนี้ที่เรามองว่าการมีต้นไม้เยอะๆ บนโลกมันช่วยดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์และช่วยลดโลกร้อน และแน่นอน ฝ่ายที่ใส่ใจด้านสิ่งแวดล้อมก็ย่อมไม่แฮปปี้แน่ๆ กับการที่คนตัดไม้มาสร้างบ้านกัน และเขาก็รณรงค์ให้คนอเมริกันเปลี่ยนไปสร้างบ้านจากอิฐจากปูนเหมือนที่อื่นๆ ในโลก 

แต่มาแบบนี้ ทางอุตสาหกรรมป่าไม้ก็โวยเลยว่าถ้าตัดไม้น้อยลง คนตกงานเพียบแน่ๆ แต่ที่สำคัญกว่านั้นเขาก็บอกว่าถ้าจะมาลดมูลค่าของไม้ในป่าโดยรณรงค์ให้คนไม่ใช้ คนที่ปลูกต้นไม้ขายเขาก็จะเลิกปลูก เขาจะถางป่าทิ้งหมด และเอาที่ดินตรงนั้นไปพัฒนาอย่างอื่นที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจมากกว่า และนั่นก็จะทำให้ ‘ป่าไม้’ ในโลกน้อยลงไปอีก

ก็ว่ากันไป มันมีเหตุผลร้อยแปดที่คนอเมริกัน ‘ควร’ จะสร้างบ้านจากอิฐจากปูนดังเช่นคนในพื้นที่อื่นๆ ในโลก แต่ความเป็นจริงคือ ‘ความเคยชิน’ มันเปลี่ยนยาก คนอเมริกันชินแล้วกับการสร้างบ้านด้วยไม้ กับการอยู่บ้านไม้ ดังนั้นแม้ว่าจะมีเหตุผลที่เข้าทีแค่ไหน มันก็มา ‘เปลี่ยนใจ’ ผู้คนไม่ได้ง่ายๆ หรอก 

เพราะถ้าเราอยู่บ้านอิฐและปูนมาตลอดชีวิต มีคนมาบอกว่าอยู่บ้านไม้นั้นดีกว่า และให้เหตุผลกับเรายาวยืด เราก็คงไม่เปลี่ยนไปอยู่บ้านไม้เหมือนกัน เพราะมันไม่ชิน

อ้างอิง

• Time. Wildfires Are Getting Worse, So Why Is the U.S. Still Building Homes With Wood? http://tinyurl.com/mr2krjwu
• Why are houses in the United States made out of wood? http://tinyurl.com/4jztbb4n