รู้ไหม ‘เมืองทรอย’ มีจริงๆ แต่ ‘ม้าไม้เมืองทรอย’ นั้นไม่น่าจะมีจริง และมันไม่ได้มาจากมหากาพย์ Iliad ด้วย

ทรอยคือเมืองในตำนานที่อยู่ในมหากาพย์ของโลกตะวันตกอย่าง อีเลียด (Iliad) ซึ่งตำนานก็เล่าต่อกันมาเรื่อยๆ และเป็นเรื่องเล่าถึงการสู้รบกันเพื่อชิงเมืองทรอย ที่เรียกกันในปัจจุบันว่า ‘สงครามเมืองทรอย’ 

สงครามนี้ยืดเยื้อยาวนานเพราะแนวรับเมืองทรอยแข็งแกร่งจนฝั่งตรงข้ามบุกเข้าเมืองไม่ได้ คนก็จะจำว่าสงครามจบลงด้วยการที่เมืองทรอยโดนยึดผ่านกลยุทธ์ที่ฝั่งตรงข้าม แกล้งทิ้งม้าไม้ขนาดยักษ์เอาไว้แล้วถอนทหาร ฝั่งทรอยก็คิดว่าม้าไม้คือเครื่องบูชาเทพีอาเธนา เลยลากเข้าเมือง ซึ่งตกกลางคืนทหารฝั่งตรงข้ามก็ทยอยออกมาจากม้า เข้ามายึดเมืองทรอยจากภายในได้สำเร็จ เป็นอันจบสงคราม

นี่คือเรื่องย่อสุดๆ ของสงครามเมืองทรอย ที่เราคงไม่ต้องติด spoiler warning เพราะถือว่าเป็นเรื่องที่รู้กันทั่วไปในปัจจุบัน และคนส่วนใหญ่ที่เข้าไปดูภาพยนตร์ฟอร์มยักษ์ของฮอลลีวูดชื่อ ‘Troy’ ในปี 2004 ก็รู้ตอนจบกันแล้ว 

แต่นี่แหละปัญหา เพราะถ้าใครเคยอ่าน Iliad แล้วดูหนัง Troy ก็คงรู้ว่ามันต่างกันพอควร เพราะ Iliad เต็มไปด้วยเทพเจ้าและเรื่องเหนือธรรมชาติ แต่ Troy ตัดออกหมด และเหลือเรื่องที่ดูเหมือนจะเป็นประวัติศาสตร์จริงๆ ที่มนุษย์สู้รบกัน

แต่เดี๋ยวก่อน เมืองทรอยมีจริงหรือ? คนกรีกโบราณก็เชื่อว่ามีจริงๆ คนโรมันก็น่าจะไม่ต่างกัน แต่พอมนุษย์เข้าสู่ยุคสมัยใหม่และเริ่มเชื่อในความรู้แบบวิชาการสมัยใหม่ เขาก็จะบอกว่ามัน ‘ไม่มีหลักฐานทางโบราณคดี’ ว่าเมืองนี้มีจริง แต่นั่นคือก่อนที่นักสำรวจชาวเยอรมันจะไปเจอซากเมืองนี้เข้า ในแถบตะวันตกของตุรกีในช่วงปลายทศวรรษที่ 19 เลยทำให้เมืองทรอยกลับมามีความเป็นไปได้อีกครั้ง

แน่นอนตอนที่ค้นพบ คนก็ตื่นเต้นมากเพราะมันเป็นการไปเจอเมืองในตำนาน แต่ประเด็นก็คือ แม้ว่าเมืองในตำนานจะมีจริง แต่มันก็ไม่ได้หมายความว่าเรื่องในตำนานจะเป็นเรื่องจริงทั้งหมด

และเราไม่ได้พูดถึงการกระทำของเหล่าเทพเจ้าใน Iliad แต่เราพูดถึงสิ่งที่เป็นสัญลักษณ์ของเรื่องอย่าง ‘ม้าไม้เมืองทรอย’

สงครามเมืองทรอยในเวอร์ชันปัจจุบันนั้นไม่มีทางจะไม่เล่าฉากม้าไม้เมืองทรอยที่เล่ามาตอนต้นได้ เพราะมันเป็นไฮไลต์ของเรื่อง

ปัญหาคือ ม้าไม้ที่ว่านี้ไม่ได้ถูกกล่าวถึงใน Iliad ด้วยซ้ำ และในยุคกรีกโบราณ เรื่องของม้าไม้โผล่มาเพียงสั้นๆ ในภาคต่อของ Iliad อย่าง Odyssey เท่านั้น และก็ต้องย้ำว่าโผล่มาแค่สั้นๆ ไม่ใช่เรื่องใหญ่แบบที่เล่ากันมาในยุคหลัง

อ้าว แล้วเรื่องม้าไม้มันมายังไง? คำตอบคือ มันปรากฏจริงๆ จังๆ ในมหากาพย์ยุคโรมันอย่าง อีนีอิด (Aeneid) ที่เขียนขึ้นมา 700 ปีหลัง Iliad 

ซึ่งถามว่า Aeneid คืออะไร พูดภาษาปัจจุบันมันคือ ‘แฟนฟิก’ ที่ว่าด้วยชาวเมืองทรอยที่หนีรอดจากสงครามแล้วมาตั้งรกรากที่อิตาลี และเป็นบรรพบุรุษของชาวโรมัน ซึ่งตอนต้นเรื่อง Aeneid ก็ต้องมีการเล่าว่าเมืองทรอยโดนยึดได้ยังไง และนั่นแหละที่ม้าไม้เมืองทรอยโผล่มาเป็นเรื่องเป็นราว

และใช่แล้ว เรื่องราวในแฟนฟิกมันไม่ใช่หลักฐานทางประวัติศาสตร์ ดังนั้นที่เรารู้ๆ กันเรื่องม้าไม้เมืองทรอย ก็เพราะเราจำจากแฟนฟิกที่ว่านี้เอง แล้วเอาไปผสมกับเวอร์ชันเก่า ออกมาเป็นตำนานสงครามเมืองทรอยเวอร์ชันผสมๆ กัน ซึ่งเวอร์ชันนี้และที่ถูกผลิตซ้ำไปเรื่อยๆ แม้แต่ในหนังฮอลลีวูดอย่าง Troy ที่แน่นอนว่าต้องมีฉากม้าไม้เมืองทรอยเช่นกัน

นี่จึงไม่แปลกเลยว่า ถ้าไปถามนักโบราณคดี หรือคนที่ศึกษาโลกยุคโบราณ จะไม่มีใครบอกว่าม้าไม้เมืองทรอยนั้นมีจริงๆ แต่เขาจะบอกว่าเต็มที่เลยมันน่าจะเป็นแค่ ‘สัญลักษณ์’ ของ ‘อาวุธโบราณ’ บางอย่างที่ใช้ทำลายประตูเมืองจากภายนอกเสียมากกว่า

อ้างอิง

• IFLS. Did The Famous “Trojan Horse” Really Exist? https://shorturl.at/BGKY8