ทุกวันนี้ถึงเราจะไม่ได้ยินคำว่า Startup บ่อยเท่าสมัยก่อน แต่อย่างน้อย ๆ สิ่งที่ระดับคนวางนโยบายในโลกจำนวนมากเชื่ออยู่ก็คือว่า Startup คือรูปแบบบริษัทแห่งอนาคต ที่จะผลักดันเศรษฐกิจไปข้างหน้า และคนระดับผู้บริหารส่วนใหญ่ในโลกก็อยากให้บ้านเมืองของตัวเองมี Startup เยอะ ๆ
ในแง่นี้แทบทุกคนคงรู้สึกอิจฉา Silicon Valley เพราะ “เมือง” แห่งนี้ในแคลิฟอร์เนียนั้นมี Startup เยอะที่สุดในโลก และนั่นก็หมายถึงว่าเศรษฐกิจน่าจะมีอนาคตสดใสเช่นกัน
แต่รู้ไหมครับว่า เอาจริง ๆ ที่ Silicon Valley มี Startup เยอะที่สุดในโลก ส่วนหนึ่งก็เพราะคนมันเยอะ ดังนั้นบริษัทเยอะตามมาก็ไม่แปลก แต่ถ้าเราจะมานับกันจริง ๆ ถึงความ “หนาแน่น” ของ Startup เขาต้องเอา Startup มาเทียบกับประชากร
และถ้าลองคิดแบบนี้ เราก็จะพบว่า “เมือง” ที่ Startup “หนาแน่น” ที่สุดไม่ใช่ Silicon Valley แต่กลับเป็นเมืองศูนย์กลางธุรกิจของอิสราเอลอย่าง Tel Aviv
สำหรับคนไม่คุ้นก็อาจงงว่า อิสราเอลนี่นะ Startup เยอะ? แต่ในความเป็นจริง หากใครตามเรื่องพวกนี้ ก็คงจะรู้อยู่แล้วว่า Startup (ซึ่งก็คือบริษัทที่มีสินค้าหลักเป็น Solution ทางเทคโนโลยีให้กับสารพัดเรื่องในโลก) เนี่ย อิสราเอลเขาเด่นนานแล้ว และเมืองที่เป็น “เมืองหลวงของ Startup” ของอิสราเอลก็ได้แก่ Tel Aviv นี่แหละ
คำถามคือทำไมเป็นแบบนั้น?
ผู้นักวิเคราะห์หลาย ๆ คนมองว่านั่นเป็นเพราะรัฐบาลอิสราเอลมีกองทุนเพื่อ Startup ที่ตั้งในอิสราเอลโดยเฉพาะ ชื่อว่า Tnufa National Pro-Seed Fund ซึ่งทำให้คนอิสราเอลมีทุนทำ Startup และทำให้คนต่างชาติแห่กันไปตั้ง Startup ที่อิสราเอล (ซึ่งก็ไปตั้งที่ Tel Aviv ก็ไม่แปลกอะไร เพราะถือเป็นเมืองหลักด้านการค้าและเทคโนโลยีของอิสราเอลมาแต่ไหนแต่ไรอยู่แล้ว)
แต่การอธิบายแบบนี้มันก็ชวนตั้งคำถามว่า เหตุผลมันมีแค่นั้นเหรอ? คือ แค่รัฐบาลมีกองทุนเพื่อ Startup และดึงดูดต่างชาติมาตั้ง Startup มันพอแล้วเหรอที่จะทำให้เมือง ๆ หนึ่ง หรือประเทศ ๆ หนึ่ง ประสบความสำเร็จด้าน Startup
คำตอบคือไม่น่าใช่ เพราะถ้ามันง่าย ๆ แค่นี้ หลายประเทศก็ทำตามไปหมดแล้ว และเอาจริง ๆ หลายประเทศก็ใช้นโยบายนี้มาพักใหญ่แล้ว แต่ก็ไม่ได้ประสบความสำเร็จ
ดังนั้นถึงการมีกองทุนเพื่อ Startup จะเป็นปัจจัยเสริมที่สำคัญ แต่มันไม่ใช่ปัจจัยชี้ขาดแน่ ๆ แล้วปัจจัยชี้ขาดที่ทำให้อิสราเอลมี Startup เป็นดอกเห็ดคืออะไร?
ผู้เชี่ยวชาญด้านอิสราเอลชี้ว่ามันมีสองอย่าง อย่างแรก มันเป็นเพราะคนอิสราเอลทุกคนต้องเกณฑ์ทหาร
ขึ้นต้นมาอย่างนี้อาจงง ว่าเกณฑ์ทหารมันเกี่ยวอะไรกับ Startup?
คืออย่างนี้ครับ อิสราเอลเป็นประเทศเล็ก ๆ ที่มีประเทศที่เป็นอริอยู่ล้อมรอบ ดังนั้นกองทัพของเขาจึงต้อง “ไฮเทค” สุด ๆ (อันนี้นึกถึงสิงคโปร์ก็ได้ มีความคล้ายกันอยู่) และการที่คนหนุ่มสาวทุกคนต้องเกณฑ์ทหาร ประเด็นมันเลยไม่ใช่แค่ไปฝึกวินัย (หรือต้องไปตัดหญ้าและซักผ้าบ้านนายพลแบบบางประเทศ) แต่มันหมายความว่าพวกเขาจะได้เรียนรู้เทคโนโลยี IT ใหม่ล่าสุดมาจากกองทัพมาอย่างไม่มากก็น้อยในช่วงที่ไปเกณฑ์ทหาร
ซึ่งถ้าใครไม่รู้ ด้าน IT นี่อิสราเอลเทพสุด ๆ นะครับ คนอิสราเอลนี่ในโลกแฮกเกอร์นี่ขึ้นชื่อเลยว่าเก่ง บริษัทที่ทำโปรแกรมสอดส่องขายให้ประเทศต่าง ๆ (รวมทั้งบ้านเรา) ส่วนใหญ่บริษัทอิสราเอลทั้งนั้น
และรู้แบบนี้ก็ไม่แปลกเลย เพราะคนอิสราเอลทุกคนต้องผ่านการเทรนด้าน IT ระบบที่ใช้ในการสงครามจริงมาแทบทุกคนผ่านการเกณฑ์ทหาร
เราคงไม่บอกว่าคนอิสราเอลทุกคนจะเกณฑ์ทหารเสร็จแล้วกลายเป็นแฮกเกอร์ขั้นเทพไปหมดหรอก แต่ประเด็นคือทุกคนในประเทศนี้ในวัยทำงาน เขามีทักษะ IT ในระดับสูงมาก ๆ และนั่นเป็นฐานด้านแรงงานชั้นดีให้กับบริษัท Startup ต่าง ๆ ที่ตั้งในประเทศ
และเราก็น่าจะบอกได้เลยว่า มันไม่มีประเทศไหนที่มีแรงงาน IT ระดับนี้ ดังนั้นทรัพยากรบุคคลของอิสราเอลจึงพร้อมสุด ๆ ในการที่จะทำให้เกิด Startup
แต่มันยังไม่จบแค่นั้น เพราะมันยังมีค่านิยมที่เฉพาะของชาวยิวอีกที่เรียกว่า “chutzpah” ซึ่งเป็นภาษายิดดิช
เด็กชาวยิวในอิสราเอล (และจริง ๆ ก็น่าเด็กจะทั่วโลกที่เกิดในครอบครัวยิว) จะถูกสอนให้มี “chutzpah” แต่เด็ก ซึ่งคำที่แปลเป็นภาษาอื่นยากนี้ ถ้าจะแปล ก็คงแปลได้ว่า “ความกล้า” ในเซนส์ของการกล้าจะทำอะไรใหม่ ๆ โดยเฉพาะในเชิงการสร้างนวัตกรรมไปจนถึงธุรกิจ ซึ่งค่านิยมนี้ก็มีความสอดคล้องกับค่านิยมเกี่ยวกับ “ความล้มเหลว” ที่สังคมอิสราเอลมองว่าความล้มเหลวเป็นเรื่องปกติ ไม่ใช่เรื่องใหญ่อะไร
ความเชื่อว่าคนควรจะมีความกล้าทำอะไรใหม่ ๆ และมองว่าความล้มเหลวเป็นเรื่องธรรมชาติ เป็นองค์ประกอบทางวัฒนธรรมชั้นดีสุด ๆ ที่จะทำให้สังคมนั้นเกิด “ผู้ประกอบการ”
ซึ่งมันก็เป็นแบบนั้นจริง ๆ เพราะถ้าเรารู้จักชาวยิวในประวัติศาสตร์มา เราคงไม่แปลกใจเลย เพราะคำอธิบายนี้มันดูจะสอดคล้องกับการที่ชาวยิวเป็นชนชาติพ่อค้าที่โดดเด่นมายาวนานในประวัติศาสตร์โลก
และมันก็ไม่แปลกอีกเลยที่ค่านิยมนี้มันก็เป็นพื้นฐานสำคัญ ในการผลักให้คนยิวหนุ่มสาวมี “ความกล้า” ที่จะเริ่มธุรกิจแบบใหม่ของตัวเอง หรือตั้ง Startup
กล่าวโดยสรุปแล้วที่อิสราเอลมี Startup เยอะแยะขนาดนี้ทั้ง ๆ ที่ประชากรมีน้อย (ทั้งประเทศมีเพียง 10 ล้านคน โดยอยู่ใน Tel Aviv แค่ราว 5 แสนคน) ก็เกิดจากทั้งสามปัจจัยประสานกัน คือแน่นอนการที่รัฐบาลสนับสนุนเงินทุนให้ไปตั้ง Startup มันช่วยมากในทางการเงิน แต่นั่นจะเป็นไปไม่ได้เลยถ้าอิสราเอลไม่มีทรัพยากรด้านแรงงาน IT ที่พร้อม และปัจจัยนี้ก็เกิดมาจากการที่ทุกคนต้องเกณฑ์ทหารในกองทัพสุดไฮเทคของอิสราเอล และในอีกด้านหนึ่ง ถ้าคนอิสราเอลไม่มีค่านิยมที่เชื่อในการกล้าที่จะตั้งธุรกิจของตัวเอง คนก็คงจะรอเป็นลูกจ้างอย่างเดียวกันหมด ไม่มีใครลุกมาตั้งธุรกิจเองเช่นกัน
ถ้าใครกำลังจะตั้งธุรกิจของตัวเอง ลองเอาแนวคิดนี้ไปปรับใช้ แล้วได้ผลอย่างไรมาแชร์ให้เราฟังกันบ้างนะครับ มาแชร์สิ่งเล็ก ๆ ให้ยิ่งใหญ่ไปด้วยกันเถอะ
อ้างอิง
- Israel’s Tel Aviv isn’t the next Silicon Valley, but it is home to more startups than almost anywhere else. http://bit.ly/34CJJXL