หากใครได้ติดตามทวิตเตอร์ในช่วงต้นเดือนพฤศจิกายน 2022 เราก็อาจพบ ‘ดราม่า’ ที่เพี้ยนสุดๆ ว่าด้วยสาวๆ ทวิตเตี้ยนที่ประณามพฤติกรรม ‘ฉี่แล้วไม่ล้างคxx’ ของผู้ชาย ซึ่งเหล่าชายไทยก็ล้วนงงกัน เพราะคอนเซ็ปต์การฉี่ในวัฒนธรรมไทยทั่วไป ถ้าจะให้ผู้ชายที่ยืนฉี่ที่โถฉี่จนเสร็จแล้วหิ้ว ‘ไอเท่ม’ ส่วนตัวมาล้างที่อ่างล้างมือก็คงไม่งามนัก
แน่นอนว่านี่เป็นดีเบตที่จบไปแบบไม่มีข้อสรุปเช่นเดียวกับเรื่องอื่นๆ อย่างไรก็ดี ถ้าเราจะมองลึกๆ แล้ว การวิพากษ์สุขอนามัยการฉี่ของผู้ชายเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นหนักมากในช่วง 20 ปีที่ผ่านมาในยุโรป ดังนั้นมันเป็นเรื่องที่มีการคุยกันอยู่แล้วในวัฒนธรรมตะวันตก เพียงแต่คนไทยอาจไม่คุ้น โดยที่เขาเถียงกันไม่ใช่เรื่องการ ‘ล้างคxx’ แต่เป็นเรื่องของการ ‘นั่งฉี่’ ซึ่งศูนย์กลางของปรากฏการณ์นี้อยู่ที่เยอรมนี ก่อนจะลามไปกลุ่มประเทศนอร์ดิก และไปฝรั่งเศสตามด้วยเนเธอร์แลนด์
ถ้าสงสัยว่าเรื่องนี้มัน ‘เยอรมัน’ แค่ไหน ก็อยากจะเล่าว่าในปี 2016 มีหนังสือเกี่ยวกับเรื่องที่คนไม่ค่อยรู้เกี่ยวกับวัฒนธรรมเยอรมัน ซึ่งหนังสือนี้มีชื่อว่า ‘German Men Sit Down to Pee and Other Insights into German Culture’ หรือพูดอีกแบบ คนเขียนหนังสือเกี่ยวกับวัฒนธรรมเยอรมันร่วมสมัยนั้นถึงกับเอาการนั่งฉี่ของผู้ชายเยอรมันมาเป็นตัวแทนวัฒนธรรม ‘ร่วมสมัย’ เลยทีเดียว
และในภาษาเยอรมันเองก็ถึงกับมีการบัญญัติศัพท์ คนยืนฉี่ (Stehpinklers) คนนั่งฉี่ (Sitzpinklers) กันเลย ดังนั้นน่าจะพูดได้ว่าเขาจริงจังมากในเรื่องนี้
ว่าแต่เรื่องมันมายังไง? ที่น่าสนใจคือถ้าไปถามคนเยอรมันจริงๆ คนเยอรมันก็อาจจำความเปลี่ยนแปลงนี้ไม่ได้แน่ชัดนัก คือรู้ตัวอีกที ‘ผู้ชายส่วนใหญ่’ ก็นั่งฉี่กันหมดแล้ว
แต่ถ้าไปค้นร่องรอยที่เก่าแก่ที่สุดของการพยายามให้ผู้ชายนั่งฉี่ คือการใส่เซนเซอร์ที่ฝาส้วมช่วงปี 2004 ซึ่งพอมีคนยกฝาขึ้นเพื่อจะฉี่เมื่อไร มันจะมีเสียงเตือนให้คุณ ‘นั่งฉี่’ แทน โดยเขาว่ากันว่าเสียงเตือนของระบบฝาส้วมนี้เลียนแบบเสียงของอดีตผู้นำเยอรมนี ‘อังเกลา แมร์เคิล’ และหลังจากนั้นก็มีการรณรงค์ในทุกด้าน มีการศึกษาวิจัยว่าผู้ชายนั่งฉี่ดีกว่ายืนฉี่ยังไง ฯลฯ จนราว 10 ปีผ่านไป ทุกคนก็แทบจะนั่งฉี่กันหมด ไม่ได้ต่างจากการที่ทุกวันนี้คนไทยแทบจะลืมแล้วว่า สมัยก่อนการสูบบุหรี่ในร้านเหล้าหรือในห้องแอร์มันเคยเป็นเรื่องปกติ
และถ้าถามว่าทำไมถึงเกิดขบวนการให้ผู้ชายยุติการยืนฉี่ มีสมมติฐานว่ามันน่าจะเป็นเพราะพวกผู้หญิงร่วมครัวเรือนนั้นเซ็งกับการที่ฉี่กระเซ็น เลยพยายามบังคับให้บรรดาผู้ชายในบ้านนั่งฉี่กัน และทุกวันนี้ก็แทบจะเป็นมารยาทพื้นฐานเลยว่าถ้าผู้ชายไปบ้านคนเยอรมันด้วยกัน หรือไปใช้ห้องน้ำรวมแบบใดๆ ที่จะมีผู้หญิงใช้ด้วย ก็ควรจะนั่งฉี่ เพราะการยืนฉี่แล้วกระเซ็นถือเป็นเรื่องเสียมารยาทมาก
แต่ทำไมต้องเป็นคนเยอรมันที่เริ่มปรากฏการณ์นี้? ทำไมถึงไม่เริ่มในชาติอื่นที่เป็น ‘เฟมินิสต์’ มากกว่า? อันนี้มีบางคนอธิบายว่าเพราะส้วมแบบเยอรมันดั้งเดิมมีลักษณะเฉพาะ ที่เรียกว่า Shelf Toilet หรือส่วนหลังของโถส้วมมันจะไม่ลาดเอียงแบบแทบจะตั้งฉากลงไปที่แอ่งน้ำด้านล่างเหมือนส้วมที่เราเคยเห็นกันปกติ แต่ด้านหลังส้วมเยอรมันมันแทบจะขนานกับพื้น หรือมีลักษณะเป็น ‘Shelf’ ซึ่งเขาก็ว่ากันว่าเพื่อให้คนเยอรมันได้เห็น ‘อึ’ ตัวเองชัดๆ ก่อนจะชักโครกลงไป
ซึ่งทำไมคนเยอรมันทำแบบนี้ก็ยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ถึงทุกวันนี้ด้วยซ้ำ อย่างไรก็ดี ส้วมลักษณะนี้ ถ้าผู้ชายยืนฉี่ลงไปก็คงจะเดาได้ว่ามันก็คงจะกระเซ็นกระจายแน่ๆ และนี่อาจเป็นเหตุผลที่ผู้หญิงเยอรมันคิดว่าควรเป็นเรื่องจริงจังมากที่จะต้องบังคับให้ผู้ชายในบ้านปรับพฤติกรรมเป็นการ ‘นั่งฉี่’ ให้ได้
สุดท้าย เกร็ดตลกๆ ก็คือ ในปี 2015 มีเจ้าของห้องพักชาวเยอรมัน พยายามจะยึดค่ามัดจำคนมาเช่าห้องพัก เนื่องจากเขายืนฉี่จนพื้นห้องน้ำที่เป็นหินอ่อนด่างพร้อยไปหมด คนเช่าไม่ยอม บอกว่ามันเป็นสิทธิ์ของเขาที่จะยืนฉี่ในห้องพักที่เขาเช่าอยู่ ก็เลยมีการฟ้องร้องกันไปถึงศาล ก่อนที่ศาลจะตัดสินให้เจ้าของห้องพักแพ้คดีไป เพราะศาลถือว่าผู้ชายมีสิทธิ์จะยืนฉี่จริงๆ เพราะนี่ก็เป็นพฤติกรรมตามประเพณีที่ปฏิบัติกันมานาน เจ้าของห้องพักไม่สามารถจะบังคับให้ผู้เช่าทำการนั่งฉี่ได้
ก็คงมีไม่กี่ชาติในโลกที่เรื่องว่า ‘ผู้ชายมีสิทธิ์จะยืนฉี่หรือไม่’ ต้องไปถึงศาล แต่มันคงจะไม่เป็นเรื่องเลยถ้าบรรยากาศร่วมของสังคมจะคิดว่าผู้ชายเป็นสิ่งมีชีวิตที่ควรจะนั่งฉี่กันให้หมด และก็นี่แหละ สมแล้วที่คนเขียนหนังสือบอกว่าการ ‘นั่งฉี่’ ของผู้ชายเป็นส่วนหนึ่งของอัตลักษณ์ร่วมสมัยของคนเยอรมัน
อ้างอิง
- Vice. Why More Men Are Sitting Down to Pee. https://bit.ly/3UpT7Iu
- My Life in Germany. Sitzpinkler: Do German Men Sit Down to Pee? https://bit.ly/3WG3Akx
- Vice. A German Man Won a Legal Battle over His Right to Pee Standing Up. https://bit.ly/3A2zWMG