รู้จัก ‘สิทธิที่จะตาย’ Right to Die ผ่านการเดินทางครั้งสุดท้ายของ ‘จันทรำไพ’ นักเขียนไทยผู้เลือกการุณยฆาตที่สวิตเซอร์แลนด์
อยากรู้แต่ไม่มีเวลา อ่านแค่ตรงนี้พอ
การขอจบชีวิตแบบ ‘การุณยฆาต’ มีแนวโน้มเป็นหนทางที่ถูกเลือกมากขึ้นทั้งในเอเชีย ยุโรป และอเมริกา สำหรับประเทศไทย หลังหนุ่มไทยผู้ป่วยเนื้องอกในสมองเลือกจบความทรมานนับสิบปี เข้ารับการการุณยฆาตไปแล้วเมื่อปี 2562 ล่าสุดก็มีนักเขียนรุ่นใหญ่ของไทยอย่าง ‘จันทรำไพ’ เลือกจบชีวิตด้วยการทำการุณยฆาตอีกคนที่สวิตเซอร์แลนด์
ต้นเดือนพฤษภาคม 2565 ผู้ใช้เฟซบุ๊คชื่อ ‘ปีติ วิริยะ’ หรือ ‘จิตติ หนูสุข’ นักเขียน–บรรณาธิการ ผู้ดูแลแฟนเพจข่าวสารวงการหนังสือไทย ได้เขียนเรื่องราวบอกเล่าถึง ‘จันทรำไพ’ นักเขียนชาวไทย นิสิตสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย รุ่นแรก ซึ่งปัจจุบันน่าจะมีอายุราว 80 ปีเศษ ทั้งยังเป็นน้องสาวต่างมารดาของ ‘นายผี’ หรือ ‘อัศนี พลจันทร’ นักประพันธ์และนักปฏิวัติซึ่งเป็นที่รู้จักในฐานะผู้แต่งเนื้อเพลง ‘เดือนเพ็ญ’ ได้เสียชีวิตแล้วด้วยวิธีการุณยฆาตเมื่อสองสามเดือนก่อน
ในข้อเขียนดังกล่าวอ้างถึง Woody Mayo ซึ่งบอกเล่าว่า
“เมื่อสองสามเดือนก่อน ‘ยาย’ คุณ #จันทรำไพ นักเขียนผู้มากด้วยประสบการณ์ ได้ออกเดินทางไกลด้วยวิธี ‘การุณยฆาต’ ซึ่งในช่วงสุดท้ายของชีวิต ยายติดต่อสื่อสารกับรุ่นน้องของผมคนหนึ่ง ส่วนกับผมจะส่งเมล์มาหาเป็นระยะ จนก่อนวันสุดท้าย ผมได้คุยกับยายผ่านทางออนไลน์ ซึ่งยายรู้วันออกเดินทางไกลแล้วว่าเป็นวันไหนแต่ยายไม่ได้บอกผม จนสองวันก่อนออกเดินทางไกล รุ่นน้องได้ส่งข้อความมาบอกว่า พรุ่งนี้ยายจะออกเดินทางไกล ตอนเวลาแปดโมงตามเวลาของประเทศสวิส โดยทิ้งท้ายว่า ยายขอไม่ให้บอกใครถึงการออกเดินทางไกลของยาย ผมรับรู้และเข้าใจ
“ยายเป็นน้องสาวต่างมารดาของ ลุงอัศ (อัศนี พลจันทร) พ่อของยายเป็นคุณพระ ที่เชี่ยวชาญภาษาต่างประเทศ ยายเป็นสาวสวยในยุคนั้น เอาเป็นว่าหนุ่มถาปัด จุฬา รุ่นแรกไล่จีบยายกันหลายคน ยายเจอหนุ่มสวิสที่หล่อมากมาย เลยตัดสินใจไม่เรียน แล้วตามหนุ่มสวิสไปใช้ชีวิตต่างแดน ในวัยยี่สิบกว่าๆ ถ้ายายเลือกที่จะเป็นนกน้อยในกรงทอง ยายสามารถเป็นชนชั้นสูงในประเทศนี้ได้อย่างสบาย แต่ยายเลือกจะไปตกระกำลำบากกับหนุ่มชาวสวิส ที่อีกฟากมหาสมุทร โดยไปเป็นชาวไร่อยู่ที่เอกวาดอร์ ยายเคยบอกผมว่า ถ้าจะเป็นนกน้อยในกรงทองมีพร้อมทุกอย่างแต่ไม่มีอิสระในการใช้ชีวิต มันก็ไม่รู้จะมีชีวิตอยู่เพื่ออะไร…
“ผมไม่แปลกใจที่ยายเลือกตัดสินใจออกเดินทางไกล ด้วยวิธีนี้ อย่างน้อยยายเป็นคนจำนวนไม่มากบนโลกนี้ที่สามารถกำหนดชะตาขีวิตของตัวเองได้
“ยายจากไปด้วยสติ และรอยยิ้ม ที่สำคัญยายมีความสุขที่ได้ทำอะไรให้กับตัวเองเป็นครั้งสุดท้าย…ยายผู้กำหนดชีวิตตัวเอง ไม่ต้องถามผมอีกแล้วนะว่ายายเป็นอย่างไรบ้าง ยายสบายดีครับ รักคนอ่าน / Woody”
สำหรับ ‘จันทรำไพ’ คือนามปากกาของ ‘จันทรำไพ พลจันทร์ วิลล์’ ซึ่งเดินทางไปใช้ชีวิตคู่กับสามีชาวสวิตเซอร์แลนด์ที่ประเทศแถบลาตินอเมริกา และมีผลงานประพันธ์หลายเล่มที่ครองใจนักอ่านในห้วงเวลากว่า 4 ทศวรรษ อาทิ กาลาปาโก้ส, กาแฟรสเสน่หา, อมาญาส์, กระท่อมในดง, ฝากหัวใจไว้เอควาดอร์, จากต้นจนอวสาน, จดหมายแก้เหงาจากจันทรำไพ ฯลฯ โดยนวนิยายบางเล่มตีพิมพ์หลังเผยแพร่ลงในนิตยสารสตรีสาร และลลนา ได้รับความนิยมจากผู้อ่านอย่างมาก
เดินทางไกลครั้งสุดท้าย ในนามของการ ‘จบชีวิต’
การการุณยฆาตเป็นหนึ่งในการใช้สิทธิที่จะตาย หรือสิทธิในการตาย (Right to Die) ซึ่งก่อนหน้าจะมีกรณีของจันทรำไพ เคยมีหนุ่มไทยชื่อ ‘กอล์ฟ’ ซึ่งเคยเขียนบันทึกบอกเล่าอาการป่วยด้วยโรคเนื้องอกผ่านทางเฟซบุ๊คส่วนตัว (Vis Arshanakh) โดยเขาต้องผ่าตัดซ้ำหลายครั้งจนเผชิญความทุกข์ทรมานนานกว่า 10 ปี จึงตัดสินใจจบชีวิตตัวเองด้วยวิธีการุณยฆาต ซึ่งเป็นการยุติชีวิตตัวเองอย่างถูกกฎหมาย ที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ และเป็นกรณีแรกที่ทำให้คนไทยให้ความสนใจกับการทำการุณยฆาต
การการุณยฆาต มี 2 รูปแบบที่สำคัญคือ ‘การุณยฆาตเชิงรุก’ (Active euthanasia) โดยการฉีดยาเพื่อเร่งให้ผู้ป่วยถึงแก่ความตาย เหมือนกับการประหารชีวิตนักโทษ กับ ‘การุณยฆาตเชิงรับ’ (Passive euthanasia) ที่มาจากความต้องการโดยตรงของผู้ป่วย ให้ตัดการรักษาทั้งหมด และเป็นวิธีที่ได้รับการยอมรับมากที่สุด ใช้ในสถานพยาบาลหลายแห่งทั่วทั้งโลก
ส่วนนวัตกรรมที่เกี่ยวข้องและเป็นข้อถกเถียงช่วงปลายปี 2021 มาจากบริษัท Exit International ที่ได้เปิดตัวเครื่องพิมพ์ 3 มิติชื่อว่า ‘ซาร์โก’ (Sarco) ซึ่งเป็นแคปซูลขนาดใหญ่สำหรับใช้การุณยฆาตแบบไม่เจ็บและทรมาน โดยมีการสร้างปุ่มให้ผู้ป่วยกดเอง จากนั้นตัวเครื่องจะปล่อยไนโตรเจนออกมาในระยะเวลา 30 วินาที ผู้ป่วยจะเสียชีวิตในระยะเวลาไม่เกิน 10 นาทีจากการขาดออกซิเจน
ความพิเศษคือแคปซูลซาร์โกสามารถเคลื่อนย้ายไปที่ไหนก็ได้ เพื่อให้วาระสุดท้ายในชีวิตของผู้ป่วยได้อยู่ท่ามกลางสภาพแวดล้อมที่ตนเองต้องการที่สุดในชีวิต และแคปซูลดังกล่าวผ่านการรับรองทางกฎหมายแล้วในสวิตเซอร์แลนด์ แม้จะเผชิญเสียงวิจารณ์จากบางฝ่ายว่านวัตกรรมนี้มีความเหมาะสมกับความเป็นมนุษย์หรือไม่
ปัจจุบันนี้มีเพียง 12 ประเทศเท่านั้นที่มีกฎหมายรองรับการทำการุณยฆาต ได้แก่ เนเธอร์แลนด์, เบลเยียม, ลักเซมเบิร์ก, สวิตเซอร์แลนด์, ออสเตรเลีย, แคนาดา, โคลัมเบีย, สหรัฐอเมริกา, เยอรมนี, ญี่ปุ่น และอินเดีย
อ้างอิง
- Facebook/booklifecycle. นักเขียน #ลาลับไปอีก๒๕๖๕: จันทรำไพ เป็นนิสิต ถาปัดจุฬาฯ รุ่นแรก อายุ ๘๐ ปี โดยวิธีการุณยฆาต. https://bit.ly/3slpMmg
- Nation TV. “นวัตกรรมการุณยฆาต” เมื่อความตายกลายเป็นทางเลือก อำนาจตัดสินใจอยู่ที่ใคร. https://bit.ly/39MVF0O
- Blockdit/Eat.Pray.Love. จันทรำไพ. https://bit.ly/39AZgyM