ช่วงสิ้นเดือนเมษายนที่ผ่านมา เกิดข่าวน่าสลดใจเมื่อตะพาบยักษ์แยงซีเกียงเพศเมียตัวสุดท้ายเพิ่งตายจากไป ทำให้เหลือเพศผู้แค่เพียงสองตัวเท่านั้น โดยตัวหนึ่งอยู่ในสวนสัตว์ซูโจว ประเทศจีน ส่วนอีกตัวอยู่ในฮานอย ทะเลสาบซวนคานห์ เวียดนาม
ทิโมธี แม็กคอร์แมค (Timothy McCormack) ผู้อำนวยการโครงการเต่าเอเชียเพื่อการอนุรักษ์ในอินโดฯ–เมียนมา ยืนยันกับ นิตยสาร Time ว่า “มันคือตัวเดียวกับที่เราเฝ้าติดตามในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา และเป็นตัวเมียขนาดใหญ่ที่มีความสามารถในการสืบพันธุ์มาก ซึ่งอาจวางไข่ได้ 100 ฟองหรือมากกว่านั้นต่อปี”
ย้อนกลับไปในปี 2021 ที่นักอนุรักษ์ค้นพบตะพาบยักษ์แยงซีเกียงเพศเมียตัวนี้ ณ ทะเลสาบดองโม กรุงฮานอย ประเทศเวียดนาม ได้สร้างความหวังว่าสัตว์ชนิดนี้จะรอดพ้นจากการสูญพันธุ์ เนื่องด้วยมลพิษที่เพิ่มสูงขึ้น ทำให้ที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติเสื่อมโทรมลงอย่างมาก
ทะเลสาบเกือบทั้งหมดของฮานอยมีการปนเปื้อนอย่างหนัก เนื่องจากน้ำเสียจากโรงงานอุตสาหกรรมและที่อยู่อาศัย ขยะที่ถูกทิ้ง และการรุกรานของพืชน้ำจำพวกสาหร่าย ตลอดจนการตามล่าเนื้อและไข่ของมันมานานหลายทศวรรษ
แม้ว่าก่อนหน้านี้จะมีตะพาบยักษ์แยงซีเกียงเพศเมียอีกตัวในสวนสัตว์ซูโจว ประเทศจีน ทว่าตะพาบตัวนั้นก็ได้ตายไประหว่างการพยายามเพาะพันธุ์ในปี 2018 ถือเป็นอีกหนึ่งเรื่องเศร้าเพราะเป็นเวลาหลายปีที่เจ้าหน้าที่พยายามนำเต่าสองตัวที่สวนสัตว์ไปขยายพันธุ์ตามธรรมชาติ แต่สุดท้ายก็ไม่สำเร็จ “ตลอดเวลา 20 ปีที่ทำงานกับตะพาบสายพันธุ์นี้ เราไม่เคยเห็นไข่ของพวกมันเลย” แม็กคอร์แมค กล่าวเสริม
สำหรับตะพาบยักษ์แยงซีเกียง (Swinhoe’s softshell turtle หรือ Rafetus swinhoei) ในเวียดนามเรียกว่า ‘เต่าฮว่านเกี๊ยม’ เป็นสัตว์ที่มีความสำคัญทางจิตวิญญาณอย่างยิ่งในเวียดนาม
ในศตวรรษที่ 15 ตามตำนานของชาวเวียดนาม ตะพาบในทะเลสาบฮว่านเกี๊ยม (Hoàn Kiếm) ได้มอบดาบเป็นของขวัญให้กับจักรพรรดิเลเลย (Lê Lợi) ซึ่งเขาใช้ในการกำราบกองกำลังจีนที่เข้ามายึดครองประเทศ ด้วยเรื่องเล่าที่สะท้อนถึงประวัติศาสตร์ภูมิหลังของบรรพบุรษนี่เอง จึงทำให้ตะพาบยักษ์แยงซีเกียงมีความสำคัญกับชาวเวียดนามตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
“เต่าเป็นที่นับถือในวัฒนธรรมเวียดนามมานานแล้วว่า เป็นสัญลักษณ์ของการมีอายุยืน ปัญญา และความมั่นคง โดยปรากฏเป็นลวดลายประดับตามวัดวาอาราม และอนุสาวรีย์ต่างๆ และเป็นบุคคลในตำนานพื้นบ้านหลายๆ ตำนาน จึงน่าเสียดายสำหรับประเทศที่นับถือเทพเจ้าเต่ามาก เราได้ทำหน้าที่อันย่ำแย่เช่นนี้ในการปกป้องสัตว์คู่ชีวิตที่แท้จริง” Khoi Pham บรรณาธิการนิตยสารศิลปะและวัฒนธรรม Saigoneer กล่าว
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าการสูญเสียตะพาบยักษ์แยงซีเกียงเพศเมียจะทำให้นักอนุรักษ์เศร้าใจไม่น้อย แต่พวกเขาก็ยังมีความหวัง เนื่องจากมีตัวอย่างเนื้อเยื่อที่เก็บรักษาไว้สำหรับแผนในอนาคต ส่วนสิ่งสำคัญในตอนนี้คือการปกป้องสองตัวที่เหลืออยู่ให้ดีที่สุด
อ้างอิง
- An Extremely Rare, Revered Reptile Is on the Brink of Extinction After Last Female Die. https://bit.ly/3VyK4Gk
- ตะพาบยักษ์แยงซี พบที่เวียดนาม ให้ความหวังยังไม่สูญพันธุ์จากโลก. https://bit.ly/3AU7vk7