คนอันธพาลและหลงตัวเองไม่ควร ‘มีอำนาจ’

หนึ่งในปัญหาใหญ่ของมวลมนุษยชาติ คือการที่ ‘อำนาจ’ มักตกไปอยู่ในกำมือของคนที่ไร้ความสามารถ และขาดความรับผิดชอบ

ในอดีตที่ผ่านๆ มา ปัญหาอำนาจตกไปอยู่กับคนไร้ความสามารถ เป็นผลพวงมาจากระบบถ่ายโอนอำนาจผ่านสายเลือดในครอบครัว อำนาจมักตกไปอยู่กับท่านลอร์ด หรือราชนิกุลทั้งหลาย ซึ่งมักจะเป็นคนไม่มีสติปัญญามากพอ หรือมีคุณธรรมมากพอที่จะใช้อำนาจในทางที่ควร

แต่ถึงอย่างนั้น แม้ในปัจจุบัน ระบบดังกล่าวจะถูกล้มลงไปแล้วในหลายๆ ประเทศแล้ว แต่ ‘อำนาจ’ ก็ยังหอมหวนและไวต่อจมูกของพวกอันธพาล (Psycopath) และหลงตัวเอง (Narcissist) ที่ขาดความเห็นใจ และขาดสำนึกผิดชอบชั่วดีเป็นพิเศษอยู่ดี

เพราะอะไรกันนะ?

ในทางจิตวิทยา มีสิ่งที่เรียกว่า “ลักษณะด้านมืด 3 ประการ” หรือ “Dark triad” ของบุคคลอันตราย ได้แก่ ต่อต้านสังคม หรืออันธพาล (Psycopathy), หลงตัวเอง (Narcissism) และยวนในอำนาจ (Machiavellianism) ซึ่งนิสัยสามอย่างนี้ บางทีไม่ได้มาเดี่ยว แต่อาจมาพร้อมกันในคนหนึ่งคน

คนที่มีลักษณะอย่างที่กล่าวมา จะเป็นคนที่ไม่สามารถรู้สึกได้ถึงความรู้สึกของคนอื่นๆ หรือไม่ก็มองโลกในแบบแปลกแยกของตัวเอง พวกเขามีต่อมสำนึกผิดชอบชั่วดี และต่อมรู้สึกผิดที่ตายด้าน ทำให้ไม่สามารถหยุดตัวเองจากการประพฤติศีลธรรมได้ พวกเขาจะรู้สึกเหนือกว่าคนอื่น และเพลิดเพลินกับการได้บงการ ควบคุมคน แต่ในเวลาเดียวกัน พวกเขารู้สึกว่าตัวเองยังต้องได้รับความเคารพนับถือชื่นชม และยังชอบที่จะเป็นศูนย์กลางความสนใจ

‘Niklas Steffens’ และ ‘Alexander Haslam’ นักจิตวิทยาได้กล่าวว่า

“แมลงชอบบินหาแสงฉันใด คนหลงตัวเองมักบินหาทางให้ตัวเองอยู่ในบทบาทผู้มีอำนาจและอิทธิพลฉันนั้น”

หรืออย่างที่นักจิตวิทยาอีกคน ‘Robert Hare’ เขียนไว้ว่าเกี่ยวกับพวกต่อต้านสังคมว่า

“พวกเขาคือนักล่าทางสังคม (Social predators) ซึ่งก็เหมือนนักล่าชนิดอื่นๆ คอยมองหาแหล่งที่ทำให้ตัวเองอิ่มท้อง และพื้นที่นั้นสำหรับพวกเขา คือพื้นที่อันรุ่มรวยไปด้วยอำนาจ เกียรติยศ และเงินทอง”

เหล่านักปกครองที่ชั่วร้ายที่สุดในศตวรรษที่ 20 เช่น สตาลิน ฮิตเลอร์ หรือเหมา เจ๋อตุง ล้วนแต่เห็นได้ชัดมาว่ามีลักษณะด้านมืด 3 ประการที่ว่ามา พวกเขาไม่ได้ขึ้นครองอำนาจ เพราะด้วยความสามารถหรือสติปัญญา แต่เพราะมีความปรารถนาแรงกล้าต่ออำนาจ และกล้าที่จะเป็นคนโหดร้าย ไร้ความปรานี เพื่อให้บรรลุแก่ความต้องการของตน

ในปัจจุบัน นักการเมืองหลายๆ คนจากหลากหลายประเทศ ก็ปรากฏลักษณะต่อต้านสังคมและหลงตัวเอง ซึ่งง่ายมากที่จะสังเกตเห็นผู้นำเช่นนั้น เพราะพวกเขาจะโชว์ความเป็นเผด็จการออกมา พวกเขาจะพยายามล้มล้างประชาธิปไตย โดยการพยายามลดเสรีภาพสื่อ หรือจำกัดและควบคุมคนเห็นต่าง พวกเขาหมกมุ่นกับเกียรติยศของชาติ และบ่อยครั้งก็กลั่นแกล้งคนกลุ่มน้อย และมักจะทุจริต รวมถึงขาดหลักจริยธรรม

ส่วนสำคัญของปัญหานี้คือ คนที่ใจดำ ขาดความเห็นใจต่อผู้อื่น มักดึงดูดเข้าหาอำนาจโดยธรรมชาติ แต่ในทางตรงกันข้าม คนที่เห็นใจผู้อื่น และมีความรับผิดชอบ (ซึ่งเหมาะแก่การเป็นผู้นำ) ก็มักไม่มีความปรารถนาที่จะควบคุมคนอื่น พวกเขาเลือกที่จะไม่มักใหญ่ใฝ่สูง และมีปฏิสัมพันธ์กับคนรอบข้างแทน ตำแหน่งมากด้วยอำนาจจึงว่างให้กับคนผิดๆ

‘Clive Boddy’ นักจิตวิทยาแดนจิงโจ้ผู้ศึกษาเรื่อง อันธพาลในองค์กร (Corporate psychopathy) แนะนำว่า บริษัทควรตรวจสอบหาพวกต่อต้านสังคม ที่อาจแฝงอยู่ในบรรดาผู้สมัครงานตำแหน่งผู้นำ และควรจะจ้างนักจิตวิทยา ในการช่วยหาผู้นำที่เหมาะสม และช่วยกำหนดว่าใครคู่ควรแก่อำนาจ

แบบทดสอบทางบุคลิกภาพอาจไม่ค่อยมีประโยชน์เท่าไหร่ เพราะพวกคนที่มีลักษณะด้านมืดสามประการมักเป็นคนชักจูงเก่ง และไม่ซื่อสัตย์อยู่แล้ว ดังนั้นไม่ต้องคิดว่าพวกเขาจะยอมเผยตัวในแบบทดสอบ

แต่ยังพอมีอีกหนทาง ด้วยเพราะลักษณะด้านมืด 3 ประการสามารถปรากฏได้ตั้งแต่ในวัยเด็ก เช่น นิสัยโหดร้าย ขาดความเห็นใจ ขาดความรู้สึกผิด และไร้อารมณ์ นักจิตวิทยาจึงสามารถตรวจสอบประวัติของผู้สมัครย้อนหลัง ไปคุยกับหัวหน้างานเก่า บรรดาอดีตเพื่อนร่วมงาน หรือไปคุยกับคนรู้จักของผู้สมัคร ไม่ก็ครูที่เคยสอน เพื่อตรวจสอบหาพฤติกรรมที่อาจเข้าข่าย

เราเรียนรู้ผ่านประวัติศาสตร์มาแล้ว ว่าการปล่อยให้อำนาจตกอยู่ในมือของคนไม่คู่ควรจะมีผลเป็นเช่นไร ‘ผู้นำ’ คือหน้าที่ที่สำคัญมาก ด้วยเพราะมีอำนาจโอบอุ้มหลายชีวิตให้อยู่ในกำมือ หากกำมือนั้นเป็นของคนที่ทั้งไร้สติปัญญาและไร้หัวใจ ผลลัพธ์ต่อไป ก็คงไม่อาจน่าดูนัก

ดังนั้น อย่าปล่อยให้คนอันธพาลและหลงตัวเองมีอำนาจ

อ้างอิง:

• The Conversation. How to stop psychopaths and narcissists from winning positions of power. https://bit.ly/3ekdt1J