Pareidolia ปรากฏการณ์เห็นสิ่งของเป็นหน้าคน มันแปลกไหม เกิดขึ้นจากอะไรกันบ้าง?

มองก้อนเมฆเป็นรูปคน เห็นหน้ารถยนต์เป็นใบหน้า บางครั้งถึงกับเห็น หู ตา จมูก ปาก จากอาหารที่อยู่ในจาน

เชื่อว่าหลายคนน่าจะเคยมีประสบการณ์เห็นสิ่งนั้นสิ่งนี้ที่ไม่มีชีวิตประจำวันเป็นหน้าคน เป็นตา เป็นปาก หรือเห็นเป็นสิ่งมีชีวิตอื่นๆ อย่างเช่นการมองดวงจันทร์เป็นรูปกระต่าย สาเหตุไม่ใช่เพียงแค่เพราะมนุษย์มีจินตนาการอันล้ำเลิศอย่างเดียวเท่านั้น ปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นภายในสมองของเราซึ่งทางจิตวิทยาเรียกว่า Pareidolia หรือ แพริโดเลีย

มันไม่ใช่เรื่องผิดแปลก Pareidolia เป็นเรื่องธรรมชาติของจิตใจที่เกิดขึ้นได้บ่อยๆ จากการกระตุ้นสมองของเราให้เกิดการจดจำใบหน้า ซึ่งเป็นการกระตุ้นที่ทุกคนมีมาตั้งแต่กำเนิด แต่บางครั้งมันดันไปกระตุ้นกับสิ่งของที่ไม่มีชีวิตและไม่มีใบหน้า ซะอย่างนั้น

คำว่า Pareidolia มาจากภาษากรีกคำว่า para แปลว่าผิดพลาด และคำว่า eidolon ที่แปลว่าภาพ หรือรูปร่าง พูดง่ายๆ ก็คือภาพที่ผิดพลาดไปนั่นเอง

ในสมัยก่อนการที่คนมองเห็นและเชื่อมโยงภาพกับสิ่งของอาจทำให้ดูน่าพิศวงและเหมือนลางบอกเหตุ มีรายงานจำนวนมากกว่ามีการเห็นสิ่งต่างๆ ในธรรมชาติแล้วนำมาเชื่อมโยงกับศาสนาหรือบุคคลสำคัญ อย่างเช่นการเห็นรูปพระเยซู พระแม่มารี สัตว์ในตำนาน หรือเครื่องหมายทางศาสนาปรากฏขึ้นจากก้อนเมฆ ก้อนหิน ใบไม้ ขึ้นได้บ่อยๆ รวมถึงการที่มันถูกใช้ในศาสตร์พยากรณ์ทำนายอนาคตด้วย

กรณี Pareidolia ที่ค่อนข้างโด่งดัง คือเมื่อปี 2004 บนโลกออนไลน์เคยมีการประมูลแซนด์วิชชิสปิ้งที่มีคนเห็นว่าเป็นรูป ‘คล้าย’ กับพระแม่มารีโดยบังเอิญในราคาถึง 28,000 ดอลลาร์ หรือราว ๆ 1.1 ล้านบาท บน Ebay

ความจริงมันไม่มีความลี้ลับอะไร เรื่องทั้งหมดเกิดขึ้นในสมอง โดยที่ปรากฏการณ์ Pareidolia เกิดจากการสั่งการของสมองส่วนหน้าและส่วนการมองเห็น (Visual Cortex) และสมองจะเริ่มสั่งการให้เกิดการทบทวนความทรงจำจากสิ่งเร้าที่มองเห็น โดยพยายามถึงภาพที่ใกล้เคียงและเรามีความคุ้นเคยกับมันออกมา กลายเป็นหน้าคน หรือสัตว์ต่างๆ

แต่จากการศึกษาของประเทศฟินแลนด์พบว่าคนที่นับถือศาสนาอย่างเคร่งครัดและเชื่อในพลังธรรมชาติจะมีแนวโน้มเห็นภาพแบบ Pareidolia ได้บ่อยกว่าคนที่ไม่นับถือ

เอาเป็นว่าปรากฏการณ์ Pareidolia เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้บ่อยๆ และไม่ได้มีความผิดปกติอะไร เป็นการทำงานเพื่อค้นหาสิ่งคุ้นเคยในสมองมาเชื่อมโยงกับภาพที่เราได้รับมาเท่านั้น และที่จริงมันก็ช่วยเป็นแรงบันดาลใจและสร้างจินตนาการให้กับเราได้เป็นอย่างดี

คุณล่ะ เคยเห็นภาพอะไรแปลกๆ เป็นหน้าคน หรือตัวอะไรบ้าง?

อ้างอิง

• Daily mail. Social media users reveal the VERY unusual places they’ve spotted ‘faces’ on inanimate objects – from a stapler to a fresh bake. https://bit.ly/32DtDOv
• Live science. Pareidolia: Seeing Faces in Unusual Places. https://bit.ly/3tMwY9E