รู้จักปรสิตแห่งความเยาว์ ที่ทำให้มดเป็นอมตะ แถมไม่แก่ (แต่เอ๋อ)

ปกติแล้ว มดงานมีอายุขัยเท่าไร?

โดยทั่วๆ ไปมดงานมีอายุขัยเพียงไม่กี่เดือนเท่านั้น ยกเว้นมดราชินีที่อายุยืนยาว 20-30 ปี แต่เมื่อไม่นานนี้นักวิทยาศาสตร์ได้ค้นพบว่ามดบางตัวในป่าของยุโรปกลางอายุยืนยาวไม่มีสิ้นสุด แถมยังอ่อนเยาว์อยู่เสมออย่างน่าอัศจรรย์ แต่เมื่อศึกษาดูดีๆ ความลับเบื้องหลังอายุยืนของมันไม่น่าอภิรมย์เท่าไร

เคล็ดลับความเยาว์ของมดงานเหล่านี้คือพยาธิตัวตืดที่เรียกว่า Anomotaenia brevis ปรสิตที่มักฝังตัวอยู่ในร่างกายของมด Temnothorax และทำปฏิกิริยาบางอย่างที่ทำให้มดเหล่านี้ไม่แก่ไม่ตาย แต่พยาธิเหล่านี้กลับมาช่วยยืดอายุมดไปได้หลายปีหรือแบบไม่มีกำหนด ซึ่งนี่นับว่าเป็นเรื่องแปลกประหลาดมากเพราะโดยทั่วไปเราไม่พบปรสิตที่ส่งผลดีกับร่างกายของโฮสต์ จากที่ปกติพวกมดงานจะมีอายุเพียงไม่กี่เดือน

การศึกษาจากมหาวิทยาลัย Johannes Gutenberg ของออสเตรียซึ่งติดตามศึกษามดจำนวน 58 รังมานานกว่า 3 ปีในห้องแล็ป พบว่าหลังจากการศึกษามีมด 53% ที่ยังมีชีวิตอยู่และพวกมันมีปรสิตอยู่ในร่างกาย ในขณะที่มดในรุ่นเดียวกันแต่ไม่มีปรสิตตายไปนานแล้ว แถมมันไม่ใช่แค่ยืดอายุขัยของมดงานเท่านั้น แต่ยังทำให้มันไม่แก่ด้วย ตามปกติแล้วในวัยเยาว์มด Temnothorax จะมีตัวสีเหลืองและผิวหนังอ่อน และเมื่อมันแก่ขึ้นสีจะเริ่มเปลี่ยนเป็นน้ำตาลและผิวหนังแข็ง แต่มดที่มีปรสิตในร่างกายจะมีร่างกายสีเหลืออ่อนนุ่มเหมือนเดิม

นี่เป็นเรื่องน่าฉงนอย่างมาก ในการศึกษาปัจจุบันเรายังไม่รู้แน่ชัดว่าปรสิตไปทำอะไรกับร่างกายของมดอย่างชัดเจน แต่ดร. Susanne Foitzik ผู้นำการวิจัยระบุว่าจากหลักฐานเชื่อว่ามันอาจเปลี่ยนแปลงยีนบางตัวที่ส่งผลกับอายุขัย และปล่อยโปรตีนที่มีสารต้านอนุมูลอิสระเข้าไปในเลือดทำให้มันอ่อนเยาว์และอายุยืนยาวแบบผิดปกติ แม้จะยังไม่แน่ชัดว่ามันจะอายุยืนไปได้มากเท่าไรแต่ตามทฤษฎีเชื่อว่ามันอาจมีอายุมากกว่า 20 ปี นานกว่าราชินีมดก็ได้

ที่น่าสนใจคือนอกจากจะไม่แก่ไม่ตายแล้ว ดูเหมือนว่าตัวที่มีปรสิตสิงอยู่จะได้รับความนิยมในรังด้วย เพราะมดงานตัวอื่นมาดูแลและหาอาหารมาให้มันกิน บางทีมันได้รับการดูแลที่ดีกว่าราชินีเสียอีก

ดูจากที่กล่าวมาการมีปรสิตสิงจะเป็นพรจากฟ้า แต่ความจริงไม่ใช่แบบนั้นเลยเพราะมันต้องแลกกับพฤติกรรมที่เสี่ยงให้ตายง่ายกว่าเดิม เพราะมดที่มีปรสิตสิงอยู่จะ “เอ๋อ”

มันเชื่องช้า ขี้เกียจ และเซื่องซึม เมื่อมีอะไรเกิดขึ้นกับรังแทนที่มันจะพุ่งเข้าไปช่วยเหลือหรือวิ่งหนีอย่างรวดเร็วเหมือนมดงานตัวอื่นๆ พวกมันเลือกที่จะยืนมองฟ้ามองฝนแบบงงๆ แทน และแน่นอนว่านิสัยแบบนี้ง่ายต่อการถูกกินเหลือเกิน ดังนั้นแม้ว่ามันจะไม่แก่ตายแต่ปรสิตก็ทำให้มันอ๊องๆ เอ๋อๆ จนถูกนกหัวขวาน หรือสัตว์ตัวอื่นกินได้แบบง่ายๆ และปรสิตก็จะอาศัยวงจรที่มันถูกกินเกาะไปกับนกเพื่อถูกอึออกมาและสิงมดตัวถัดไป

ดังนั้นปรสิตแห่งความอ่อนเยาว์และอายุยืนนี้อาจดูเหมือนของขวัญจากฟ้า แต่ความจริงตามธรรมชาติมันคือสิ่งที่ทำให้มดตายอย่างรวดเร็วเพราะความเชื่องช้านั่นเอง

อ้างอิง:

• Oddity central. Devious Parasite Grants Host the Gift of Eternal Youth, But For a Price. https://bit.ly/3beZARC
• Sciencedaily. Parasites as fountains of youth: Study finds infected ants live much longer. https://bit.ly/3mpOdg5