รัฐบาลทหารพม่าบล็อก Facebook เรียบร้อยแล้วหลังประชาชน “ตีหม้อ” ประท้วง “รัฐประหาร”

ผู้อยู่ในประเทศเจริญแล้วบางคนคงไม่อยากเชื่อว่าในปี 2021 เรายังต้องมาพูดถึงการเซนเซอร์อินเทอร์เน็ตกันอีก

แม้ว่าในความเป็นจริง “การบล็อกอินเทอร์เน็ต” น่าจะเป็นความฝันของประเทศเผด็จการไม่น้อย เพราะในอินเทอร์เน็ตนั้นมีแต่ “เนื้อหา” ที่อาจทำให้คนกระด้างกระเดื่อง แต่ในความเป็นจริงประเทศระดับที่กล้า “บล็อกอินเทอร์เน็ต” โดยสิ้นเชิงไม่มีอีกแล้วในโลก

ในทางกลับกัน การบล็อกอินเทอร์เน็ตเป็นจุดๆ บล็อกหน้าเว็บไซต์บางหน้า หรือบล็อกในบางแพลตฟอร์ม กลับเป็นเรื่องปกติ และพอพูดถึงแพลตฟอร์มที่ถูกบล็อกมากที่สุด ก็คงหนีไม่พ้นแพลตฟอร์มที่คนใช้มากที่สุดในโลกอย่าง Facebook

ทุกวันนี้ในปี 2021 มีเพียง 3 ประเทศที่บล็อก Facebook ตลอดเวลา คือจีน อิหร่าน และเกาหลีเหนือ อย่างไรก็ดี ทุกรัฐบาลที่มีแนวโน้มเผด็จการก็รู้ดีว่าแพลตฟอร์มนี้ทรงพลังแค่ไหนในการทำให้คนก่อตัวประท้วงพวกเขา และการส่งคำร้องไปยัง Facebook เพื่อบล็อกการเข้าถึงเนื้อหาบางส่วนก็ดูจะเป็นเรื่องปกติ และ Facebook ก็ยินยอมจะทำอะไรแบบนั้นเรื่อยๆ เพราะในมุมของ Facebook การยอมทำแบบนี้ก็ยังดีกว่าการโดนบล็อกทั้งแพลตฟอร์ม แม้ว่าจะทำให้ Facebook ช่วงหลังๆ โดนด่าตลอดว่า “ยอมก้มหัวให้เผด็จการ” ก็ตาม

อย่างไรก็ดี อย่างที่รู้กัน ในการ “ประท้วง” จริงๆ การไล่บล็อกทีละโพสต์ไม่มีทางทันฝ่ายประท้วง เพราะลบไปแล้วก็โพสต์ใหม่ได้ทันที บล็อกบัญชีก็สมัครใหม่ได้ ซึ่งไม่ต้องไปพูดถึงการเอาคำสั่งศาลไปสั่ง Facebook ให้บล็อก แต่การใช้อำนาจขู่ผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตในประเทศให้บล็อกเป็นโพสต์ ถึงทำได้ในทางเทคนิค ก็ยังบล็อกไม่ทันเลย (ในทางปฏิบัติคือบล็อกได้แค่ URL แต่ยังมีทาง “เข้าทางอื่น” ได้)

ดังนั้นในกรณีเร่งรีบ รัฐบาลที่มีแนวโน้มเผด็จการจึงมักจะบล็อก Facebook ทั้งแผง หมดเรื่องหมดราว เมื่อกระแสประท้วงซาก็ค่อยคลายบล็อก โดยในอดีตประเทศที่เคยทำแบบนี้ก็เช่น บังกลาเทศ อียิปต์ มอริเชียส ปากีสถาน ศรีลังกา ซีเรีย ตุรกี และเวียดนาม

ดังนั้นในแง่นี้ การบล็อก Facebook “ชั่วคราว” เพื่อสร้างความยากลำบากให้กับการต่อต้านรัฐบาลจึงไม่ใช่เรื่องประหลาดอะไรนัก และก็ไม่แปลกเลยที่ล่าสุดพม่าจะบล็อก Facebook ในแบบดังกล่าว โดยทางกระทรวงการสื่อสารและข้อมูลของพม่าก็ประกาศชัดเจนว่านี่คือสิ่งที่กำลังเกิดขึ้น และแถลงการณ์จากทางผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตก็ยืนยันตรงกันว่ารัฐบาลสั่งให้บล็อก Facebook โดยเริ่มตั้งแต่วันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2021 ไปจบวันที่ 7 กุมภาพันธ์ 2021

จาก ‘เสียงตีหม้อ’ สู่การบล็อก Facebook ในพม่า

การประท้วงตีถ้วยถังกะละมังหม้อของคนพม่า | SCMP

แน่นอน เราก็คงได้ข่าวแล้วว่ารัฐบาลทหารพม่าทำการรัฐประหารรัฐบาลพลเรือนของนางอองซานซูจีมาตั้งแต่วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2021 ซึ่งรายละเอียด “ข้ออ้างรัฐประหาร” ก็คงจะเป็นเรื่องเดิมๆ ที่คนบ้านเราที่ติดตามข่าวก็คงจะคุ้นเคยกันดี (เราขอไม่กล่าวซ้ำในที่นี้)

ประเด็นคือประชาชนเขาไม่ยอมการรัฐประหาร เพราะถึงพม่าจะเพิ่งมี “ประชาธิปไตยครึ่งใบ” มาในปี 2015 เมื่อพรรคของนางอองซานซูจีชนะ พร้อมกับทหารที่นั่งกันสลอนเต็มสภาจากการแต่งตั้งเพื่อ “ถ่วงดุลอำนาจประชาชน” แต่ประชาชนก็ไม่ต้องการจะ “ถอย” ไปเป็น “เผด็จการเต็มรูป” แบบที่เป็นมาตลอดในอดีตแล้ว

และสิ่งที่ตอนนี้ประชาชนพม่ามีและต่างออกไปจากการ “รัฐประหาร” ครั้งก่อนโน้นในปี 1990 ก็คือ ‘สมาร์ตโฟน’ และ ‘อินเทอร์เน็ต’

ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญมาก เพราะตั้งแต่คืนวันอังคารที่ 2 กุมภาพันธ์ 2021 หลังรัฐประหารเพียงหนึ่งวัน กลุ่ม “คนรุ่นใหม่” ก็นัดแนะให้คนเอาหม้อมาตีที่ระเบียงบ้านในตอนกลางคืนเพื่อเป็นสัญลักษณ์ว่าไม่เอารัฐประหาร และที่โหดคือวันพุธที่ 3 กุมภาพันธ์ 2021 เขาก็ตีกันต่อ ราวกับจะตีหม้อจนกว่าประเทศจะกลับมามีประชาธิปไตย ซึ่งแน่นอน คนพม่าก็ไม่ได้ประท้วงแค่ตีหม้อ แต่กำลังจะมีการก่อตัวจัดตั้งการประท้วงขั้นต่อๆ ไปอย่างรวดเร็วตามประสาการต่อต้านรัฐบาลเผด็จการของ “วัยรุ่นสมัยนี้” ทั่วโลก

แน่นอนรัฐบาลทหารก็ว่องไวพอที่จะเห็นว่าต้นตอการนัดแนะมาจาก Facebook และมีมาตรการบล็อก Facebook ทันทีในวันถัดมาซึ่งก็คือวันพฤหัสที่ 4 กุมภาพันธ์ 2021

แต่ถามว่าจบไหม? คำตอบคือ “ไม่น่าจบ” เพราะคนรุ่นใหม่พม่าเองคงได้เรียนรู้จากประเทศอื่นๆ มาไม่น้อยว่าการบล็อกการสื่อสารนั้นเป็นปฏิกิริยาโต้ตอบปกติที่คาดเคาได้จากรัฐบาลแม้แต่ในประเทศที่ “เป็นประชาธิปไตย” กว่าพม่า และพวกเขาก็คงจะหาเตรียมช่องทางการสื่อสารอื่นๆ ที่หนีการบล็อกได้อยู่แล้ว

หรือพูดง่ายๆ ถ้าพม่าจะบล็อกจริงๆ ต้องบล็อกทั้งอินเทอร์เน็ต ซึ่งในทางเทคนิคทำได้แน่ๆ และ “คนรุ่นใหม่” คงไปไม่ถูกจริงๆ แต่ประเด็นคือ รัฐบาลพม่าจะ “ห้าว” ขนาดนั้นเหรอ?

เพราะนอกจากทำแบบนั้นเศรษฐกิจจะเสียหายอีกระดับแล้ว ประเทศอื่นๆ ที่เป็นเผด็จการยิ่งกว่าพม่ายังไม่ทำเลยในยุคนี้

แต่ไม่ว่าอะไรจะเกิดขึ้น ในค่ำคืนแรกของการบล็อก Facebook ชาวพม่าก็คงจะ “ตีหม้อ” ให้เสียงดังกระหึ่มขึ้นไปกว่าเดิม เพื่อให้รัฐบาลทหารรู้ว่าประชาชนรังเกียจพวกเขาแค่ไหน

อ้างอิง:

• Reuters. Myanmar internet providers block Facebook services after government order> http://reut.rs/3oMINtk
• Wikipedia. Censorship of Facebook> http://bit.ly/3jfZkEY
• SCMP. In Myanmar, noisy ‘protests’ erupt against military coup, as doctors join campaign of civil disobedience> http://bit.ly/3pTsX1y
• BBC. Myanmar’s military coup protested with pots and pans> http://bbc.in/2MQH7BJ