ก้าวแรกของ ‘กัญชาเสรี’ ที่ยังมีคำถามตามมา อะไรจริง? ไม่จริง?

กัญชาหลุดจากบัญชียาเสพติดแล้วเมื่อวานนี้ (9 มิถุนายน 2565) ทำให้พืชพื้นเมืองชนิดนี้พ้นมลทิน เพื่อที่จะใช้ให้เกิดประโยชน์หลากหลายมิติเช่นเดียวกับประเทศที่เจริญแล้วอย่างอังกฤษ อเมริกา ที่ได้ประโยชน์มหาศาลจากอุตสาหกรรมกัญชา กัญชง แต่ยังมีความเป็นห่วงจากจิตแพทย์และคนบางกลุ่มว่ากัญชาเสรีว่าอาจเสี่ยงให้เกิดปัญหาตามมามากขึ้น เช่น อุบัติเหตุ จิตเวช ความรุนแรงในครอบครัว ข้อกล่าวหาเหล่านี้บ้างเป็นความจริง บ้างก็ไม่จริง แต่บางส่วนก็ยังถกเถียงกันมาจนถึงปัจจุบัน

หลังจากอยู่ในบัญชียาเสพติดมานาน 43 ปี สังคมไทยผ่านการโต้เถียงเรื่องคุณประโยชน์ของกัญชามานานแล้ว จนขณะนี้มีร่างกฎหมาย 2 ฉบับคือ ร่าง พ.ร.บ.กัญชา กัญชง พ.ศ. … ของ อนุทิน ชาญวีรกูล รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข กับ พ.ร.บ.กัญชา กัญชง ฉบับประชาชน ที่เสนอผ่านพรรคก้าวไกล อยู่ในระหว่างการพิจารณาของรัฐสภาและคณะรัฐมนตรี ร่าง พ.ร.บ. 2 ฉบับนี้มีหลักการแตกต่างกัน เช่น ร่าง พ.ร.บ. ของอนุทิน ให้รัฐส่วนกลางควบคุมบริหารจัดการกัญชา แต่หลักการ พ.ร.บ.กัญชา ฉบับประชาชน ให้ท้องถิ่นเป็นองค์กรบริหารจัดการกัญชา แต่กัญชาเสรีก็ยังมีคำถามมากมายว่า สร้างประโยชน์หรือโทษมากกว่ากันแน่ และมาตรการควบคุมที่แท้จริงอยู่ตรงไหน  

นพ.เกียรติภูมิ วงศ์รจิต ปลัดกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ชี้แจงว่า รัฐบาลหนุนใช้กัญชาเสรีทางการแพทย์และครัวเรือน ทั้งประกอบอาหาร ส่งเสริมสุขภาพ และเศรษฐกิจ ส่วนนำไปสูบ สันทนาการ ทำไม่ได้ เพราะแม้กัญชามีประโยชน์ แต่ผลเสียก็มี ถ้าใช้อย่างไม่เข้าใจหรือมากเกินไป หรือผิดวิธีอาจส่งผลต่อระบบจิตประสาทได้

“ต้องมีการเฝ้าระวัง มีกฎหมาย โดยกำลังจะออกประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง การนำไปใช้ในทางที่ไม่เกิดประโยชน์ เช่น นำไปสูบ นำไปใช้ทางสันทนาการ เป็นกลุ่มก้อนใหญ่ๆ ทำไม่ได้ เพราะว่ากลิ่นและควันจะเป็นเหตุรำคาญได้ จะผิดกฎหมาย หรือใช้เกินกว่าที่กำหนดในกฎหมายปลดล็อกจากยาเสพติด ก็จะมีโทษตามกฎหมายยาเสพติด” นพ.เกียรติภูมิ กล่าว

สมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย เสนอให้รัฐบาลมีมาตรการเพิ่มเติมเพื่อควบคุมการใช้กัญชาของประชาชนหลังวันที่ 9 มิถุนายน 2565 เป็นต้นไป เพราะเป็นห่วงว่าหลังจากปลดล็อกกัญชาแล้วอาจจะมีปัญหาตามมาหลายอย่าง เช่น โรคทางจิตเวช อุบัติเหตุทางถนน ความรุนแรงในครอบครัว

“เด็กและเยาวชนมีโอกาสเสพติดกัญชามากกว่าผู้ใหญ่ กัญชาส่งผลกระทบต่อพัฒนาการของสมอง ระดับสติปัญญา การคิดแบบมีเหตุผล และการยับยั้งชั่งใจทั้งขณะเสพ และหลังเสพ และต่อลูกในครรภ์ของมารดาที่ใช้ การเสพติดกัญชาส่งผลให้เกิดความรุนแรงในครอบครัวมากขึ้น และกัญชาเป็นเหตุที่สามารถทำให้เกิดโรคจิต และจิตเภทได้”

อิสราเอลเป็นประเทศชั้นนำของโลกในการใช้กัญชาเกรดทางการแพทย์ มีระบบการใช้กัญชาทางการแพทย์ มีการกำหนดระเบียบวิธีปฏิบัติทางคลินิก และกำหนดข้อบ่งใช้ที่ยอมรับในทางการแพทย์ และกำหนดมาตรฐานผลิตภัณฑ์กัญชา โดยมีการควบคุมตั้งแต่ต้นทางจนถึงปลายทางตลอดสายของห่วงโซ่อุปทาน ตั้งแต่การปลูก การผลิต การควบคุมความปลอดภัย และระบบการจ่ายยา ทั้งนี้รัฐบาลได้ให้ความสำคัญกับการวิจัยและมีการสนับสนุนงบประมาณการวิจัยทั้งการคิดค้นผลิตภัณฑ์และการปรับปรุงพัฒนาสายพันธุ์

แคนาดาเป็นประเทศที่สองในโลกที่อนุญาตให้ใช้กัญชาอย่างถูกกฎหมาย โดยมีการประกาศ Cannabis Act 2018 มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 17 ตุลาคม 2018 กฎหมายฉบับนี้มุ่งควบคุมการผลิต การแจกจ่าย การจำหน่าย การครอบครองกัญชาทั่วทั้งประเทศ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อป้องกันไม่ให้เยาวชนเข้าถึงกัญชาได้โดยง่าย เป็นการส่งเสริมให้ประชาชนสามารถเข้าถึงการใช้กัญชาเป็นยารักษาโรคที่ปลอดภัย

เยอรมนีผ่านกฎหมายกัญชาทางการแพทย์เมื่อเดือนมีนาคม 2017 การใช้กัญชาต้องได้รับอนุมัติเป็นพิเศษจากหน่วยของรัฐ กฎหมายใหม่ทำให้สามารถซื้อกัญชาทางการแพทย์ได้ที่ร้านยา ทั้งในรูปแบบดอกกัญชาแห้ง สารสกัด และน้ำมันกัญชา แต่ยังพบปัญหาที่สำคัญคือการขาดแคลนกัญชาทางการแพทย์เพราะต้องนำเข้าจากต่างประเทศ

สหรัฐอเมริกา แม้จะมีโครงสร้างการปกครองแบบสหพันธรัฐและแยกอำนาจรัฐบาลกลางและรัฐบาลมลรัฐ ซึ่งรัฐธรรมนูญได้ให้อำนาจแต่ละมลรัฐสามารถออกกฎหมายใช้ภายในขอบเขตของมลรัฐของตน ดังนั้นสิทธิเสรีภาพของประชาชนแต่ละมลรัฐก็อาจมีรายละเอียดที่แตกต่างกัน ซึ่งแม้รัฐบาลกลางสหรัฐฯ ยังไม่ได้รับรองการใช้กัญชาทางการแพทย์ให้ถูกกฎหมาย แต่ในปี 2018 มีถึง 33 มลรัฐที่อนุญาตให้ใช้กัญชาทางการแพทย์ได้ มลรัฐแรกที่อนุญาต คือ แคลิฟอร์เนีย ในปี 1996

ผศ.ดร.นพ.ปัตพงษ์ เกษสมบูรณ์ ภาควิชาเวชศาสตร์ชุมชน คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น เขียนบทความชื่อ ‘งานวิจัยแก้คำกล่าวหา ใส่ร้ายป้ายสีกัญชา’ งานวิจัยที่เคยทำไว้ก่อนหน้านี้มีความเชื่อว่าสาเหตุที่คนยังเข้าใจพืชชนิดนี้ผิด เพราะมีการตั้งองค์กรมาใส่ร้ายป้ายสีกัญชาอย่างเป็นระบบมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน

เช่น งานวิจัยของนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์และสถาบันจิตเวชของคิงส์คอลเลจ ทบทวนงานวิจัยทั้งหมดแล้วสรุปว่าไม่มีหลักฐานว่าอุบัติการณ์ของโรคจิตเพิ่มขึ้นในประเทศอังกฤษ ในขณะที่สถิติการใช้กัญชาในประเทศอังกฤษเพิ่มสูงถึง 20 เท่า ในช่วง 30 ปี แต่สถิติคนเป็นโรคจิตกลับมีแนวโน้มลดลง

การวิจัยที่เยอรมนีพบว่า กัญชามีสรรพคุณรักษาโรคจิตได้ดีเท่ากับยารักษาโรคจิตแผนปัจจุบัน แต่มีอาการข้างเคียงน้อยกว่า การวิจัยที่ประเทศโปแลนด์ อังกฤษ และโรมาเนีย พบว่า คนไข้โรคจิต 2 กลุ่ม กลุ่มที่ 1 ได้ยาแผนปัจจุบันอย่างเดียว กลุ่มที่ 2 ได้รับยาแผนปัจจุบันร่วมไปกับยากัญชา ผลวิจัยพบว่าคนไข้กลุ่มที่ 2 ที่ได้ยากัญชาร่วมไปด้วย มีผลการรักษาที่ดีกว่า ผู้ใช้กัญชามีสารกัญชาธรรมชาติที่ร่างกายสร้างขึ้นมาเองเพิ่มขึ้น

อย่างไรก็ดี มีรายงานจากมหาวิทยาลัยบอสตันในสหรัฐฯ เมื่อปีที่แล้วบ่งชี้ว่า สถิติอุบัติเหตุทางถนนที่เกี่ยวข้องกับการเสพกัญชาในบางรัฐของสหรัฐฯ เพิ่มสูงขึ้นจริง และมีหลายกรณีที่ผู้เสพกัญชาร่วมกับแอลกอฮอล์และวัตถุออกฤทธิ์มึนเมาอื่นๆ จึงชี้ชัดได้ยากว่าสถิติอุบัติเหตุที่เพิ่มมาเกิดจากกัญชาทั้งหมดจริงหรือไม่ และสิ่งที่น่าเป็นห่วงไม่แพ้กันคือปัญหาผลิตภัณฑ์กัญชา ‘ปนเปื้อน’ โดยในสหรัฐฯ พบผู้ป่วยมีอาการรุนแรงจากการเสพกัญชาที่ปนเปื้อนโลหะหนัก ยาฆ่าแมลง และเชื้อโรค ซึ่งเป็นผลจากการผลิตหรือเก็บเกี่ยวที่ไม่ได้มาตรฐาน

นอกจากนี้ยังมีผู้กังวลในไทยว่าถ้าไม่มีกฎหรือคำเตือนเรื่องการใช้กัญชาในกลุ่มสตรีมีครรภ์ อาจส่งผลต่อพัฒนาการทางสมองของเด็กในท้องได้ ซึ่งแม้จะเป็นเรื่องที่ยังไม่มีงานวิจัยชี้ชัด แต่หลายคนมองว่า ‘ไม่ควรเสี่ยง’ ให้คนกลุ่มนี้ใช้กัญชาเพื่อวัตถุประสงค์ต่างๆ เช่นเดียวกับยังไม่ผลการศึกษาที่ชัดเจนว่าการใช้กัญชาในครัวเรือนจะเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดความรุนแรงในครอบครัวเพิ่มขึ้นจริงหรือไม่ ทั้งหมดนี้เป็นข้อสงสัยและการตั้งข้อสันนิษฐานที่ยังรอการศึกษาหาข้อพิสูจน์

ประเด็นเหล่านี้น่าจะยังถกเถียงกันไปได้อีกหลายปี เพราะกัญชาเพิ่งจะเปิดเสรีวันนี้เอง

อ้างอิง

• Thai Post. สมาคมจิตแพทย์แนะ 5 มาตรการปลดล็อคกัญชาให้ปลอดภัย. https://bit.ly/3Q7DuUa
• Thai CAM. งานวิจัยแก้คำกล่าวหา ใส่ร้ายป้ายสี กัญชา. https://bit.ly/3MBC5lU
• Psychiatry. Systematic Review of the Incidence and Prevalence of Schizophrenia and Other Psychoses in England. https://bit.ly/3xeMJte
• BU. Car Crash Deaths Involving Cannabis on the Rise. https://bit.ly/3xyjnXS
• Chicago. Tainted marijuana’s possible health effects include allergic reactions, experts say. https://bit.ly/39e8XDI