กษัตริย์ริชาร์ดใจสิงห์ ขวัญใจชาวอังกฤษ ประทับในอังกฤษเพียง 6 เดือนตลอดรัชสมัย

หากมีกษัตริย์องค์ไหนที่โดดเด่นในหน้าประวัติศาสตร์อังกฤษ ‘ริชาร์ดใจสิงห์’ (Richard the Lionheart) ก็คงเป็นหนึ่งในนั้น 

ริชาร์ดนับเป็นกษัตริย์ของอังกฤษจากยุคกลางที่มีชื่อเสียงมากที่สุดองค์หนึ่งในด้านการทหาร จนได้รับฉายาว่า ‘ใจสิงห์’ เพื่อสื่อถึงความกล้าหาญดุดันในการรบเยี่ยงราชสีห์

ทว่าสิ่งที่ชาวอังกฤษในยุคนั้นจดจำพระองค์ คงเป็นเรื่องที่พระองค์แทบไม่เคยกลับบ้านเกิด หรือให้ความสนใจดินแดนในการปกครองของอังกฤษเลย เพราะชีวิตของกษัตริย์ริชาร์ดมีแต่การรบรานอกเกาะอังกฤษ ไปจนถึงการเข้าร่วมสงครามครูเสดในแผ่นดินศักดิ์สิทธิ์

แต่สาเหตุหลักที่ทำให้กษัตริย์ริชาร์ดไม่สนใจดินแดนอังกฤษเลยก็คือเชื้อสายและราชวงศ์ของพระองค์ที่มีต้นกำเนิดมาจากฝรั่งเศสนั่นเอง

ริชาร์ดที่ 1 แห่งอังกฤษ ประสูติในปี 1157 ที่เมืองออกซฟอร์ด ประเทศอังกฤษ ขณะที่ ‘เอลีอานอร์’ (Eleanor of Aquitaine) พระมารดาของริชาร์ดไม่ใช่คนอังกฤษ แต่เป็นเจ้าผู้ครองแคว้นจากแคว้นอากีแตน (Aquitaine) ในฝรั่งเศสตอนใต้ แม้แต่กษัตริย์เฮนรีที่ 2 (Henry II) พระบิดาของพระองค์ก็ทรงเป็นกษัตริย์ที่มีเชื้อสายส่วนใหญ่จากฝรั่งเศส และเป็นตระกูลขุนนางเชื้อสายฝรั่งเศส–นอร์มันจากฝรั่งเศสตอนเหนือ ที่สืบเชื้อสายไปถึงกษัตริย์วิลเลียมผู้พิชิต (William the Conqueror) เช่นกัน

ถ้าจะกล่าวว่าบัลลังก์อังกฤษในยุคกลางถูกปกครองโดยตระกูลขุนนางจากฝรั่งเศสก็ไม่ผิดนัก ยิ่งไปกว่านั้น กษัตริย์ที่ปกครองอังกฤษเหล่านี้ยังมีที่ดินอันกว้างขวางในฝรั่งเศส และหลายครั้งดินแดนที่พวกเขาครอบครองในฝรั่งเศสก็ใหญ่กว่าดินแดนของกษัตริย์ฝรั่งเศสเสียอีก ซึ่งภายหลังจะเป็นชนวนให้เกิดสงครามแย่งชิงบัลลังก์ฝรั่งเศสที่รู้จักกันในนาม ‘สงครามร้อยปี’

ไม่ใช่เรื่องน่าแปลกใจที่ริชาร์ดซึ่งแม้จะใช้ชีวิตวัยเด็กในอังกฤษ แต่ก็ห้อมล้อมด้วยคนพูดภาษาฝรั่งเศสมาแต่เด็ก แล้วยังพูดแต่ภาษาท้องถิ่นในฝรั่งเศส จะไม่มองตนเองเป็นชาวอังกฤษ แต่มองว่าตนเองเป็นกษัตริย์อีกองค์ที่ปกครองดินแดนในฝรั่งเศส เมื่อเริ่มโตขึ้น ริชาร์ดจึงย้ายไปอยู่ที่ราชสำนักของพระมารดาในฝรั่งเศสตอนใต้เป็นการถาวร 

ความไม่สนใจไยดีต่ออังกฤษของริชาร์ดมีมากถึงขนาดที่พระองค์เคยกล่าวว่า หากมีใครที่ต้องการซื้อแผ่นดินอังกฤษพระองค์ก็ยินดีจะขายให้ทันที แต่ก็ไม่มีใครมีเงินมากพอจะซื้ออังกฤษไป 

ตลอดรัชสมัยนาน 10 ปี พระเจ้าริชาร์ดใช้เวลาในอังกฤษไม่นานนักในช่วงที่พระองค์เข้าพิธีสวมมงกุฎและกลับมาโดยรวมไม่เกิน 6 เดือนเท่านั้น

ริชาร์ดกลับไปเข้าพิธีสวมมงกุฎในอังกฤษเป็นเวลาสั้นๆ จากนั้นก็ระดมกองทัพออกเดินทางไปร่วมสงครามครูเสดครั้งที่ 3 (The Third Crusade) เพื่อชิงกรุงเยรูซาเลมจากชาวมุสลิมอีกครั้ง โดยมีเจ้าชายจอห์น (พระอนุชา) เป็นผู้สำเร็จราชการแทน แต่ระหว่างการเดินทัพกลับบ้านเกิด ก็ถูกเจ้าเมืองอีกแห่งจับตัวไปเรียกค่าไถ่อยู่ราว 1 ปี สุดท้ายเคราะห์กรรมตกไปอยู่กับประชาชนในอาณาจักร เพราะเจ้าชายจอห์นได้สั่งให้เก็บภาษีเป็นเงิน 1/4 ของรายได้ต่อหัวประชากรทั้งหมดเป็นเวลา 1 ปีเพื่อไถ่ตัวริชาร์ดคืน

พอกลับมาถึงอังกฤษ สิ่งแรกที่ริชาร์ดทำก็คือไปรบขยายอิทธิพลในฝรั่งเศสต่อ ริชาร์ดทำสงครามกับกษัตริย์ฝรั่งเศสอย่างบ้าคลั่ง ทั้งสองฝ่ายผลัดกันไล่ยึดเมืองและปราสาทแห่งแล้วแห่งเล่า ท้องพระคลังอังกฤษร่อยหรอไปกับสงครามในฝรั่งเศสมาก จอห์นไม่อาจบริหารประเทศได้อยู่มือ ทำให้ชาวบ้านและขุนนางเริ่มไม่พอใจ

การรบทัพจับศึกทำให้ชะตาของริชาร์ดมาถึงฆาต เมื่อพระองค์นำกองทัพไปปิดล้อมปราสาทเล็กๆ แห่งหนึ่งที่มีชาวบ้านเพียงหยิบมือเท่านั้น แต่ปราสาทแห่งนี้เองที่ริชาร์ดจะถูกหน้าไม้ยิงเข้าจนบาดแผลติดเชื้อและสิ้นพระชนม์ในที่สุด 

ปัญหาที่สั่งสมจากการทิ้งดินแดนอังกฤษในสมัยริชาร์ดทำให้ขุนนางจำนวนมากก่อกบฏต่อจอห์น ภายหลังกลุ่มขุนนางจึงรวมตัวกันบีบให้จอห์นต้องยอมลงนามใน ‘มหากฎบัตร’ (Magna Carta) ที่ทำให้อำนาจของกษัตริย์อังกฤษเหนือขุนนางถูกจำกัด และกลายมาเป็นแรงบันดาลใจให้กับรัฐธรรมนูญของประเทศอังกฤษในภายหลัง

อ้างอิง

• History Extra. Richard the Lionheart may not have spoken English – plus 7 more surprising facts. https://bit.ly/3N2m1tS
• BBC History – King Richard I. https://bbc.in/3slWCTY
• Thought. Richard the Lionheart: One of the most popular kings in English history. https://bit.ly/3kVfXr2
• Britannica. Richard I: King of England. https://bit.ly/3LWCdN3