คนยิวอาจเคยกินหมู? หลังนักโบราณคดีค้นพบซากหมูอายุ 2,700 ปีกลางกรุงเยรูซาเล็ม
ข้อห้ามทางศาสนาและวัฒนธรรมเป็นเรื่องละเอียดอ่อนเสมอ และสิ่งพื้นฐานอย่างหนึ่งของข้อห้ามพวกนี้ก็คือ ‘ข้อห้ามด้านอาหารการกิน’
และในโลกนี้ กลุ่มชนที่มีข้อห้ามทางอาหารละเอียดมากในโลกนอกจากคนมุสลิมก็ก็ได้แก่ “คนยิว”
คนยิวจะมีข้อห้ามในการกินอาหารที่ละเอียดมาก เช่น กินปลาได้ แต่ห้ามกินกุ้งหอยปู กินแพะแกะได้ แต่ห้ามกินอูฐและม้า กินนกได้ แต่ห้ามกินนกล่าเหยื่อ ฯลฯ
แต่เรื่องพื้นฐานที่สุดในบริบทปัจจุบันที่คนยิวห้ามกินคือ “หมู” และนี่ก็เป็นส่วนหนึ่งของอัตลักษณ์ของคนยิวเลยทีเดียว
ถ้าถามว่าข้อห้ามมาจากไหน หลักๆ ก็มาจากส่วนของคัมภีร์ที่ชาวยิว คริสต์ และอิสลามใช้ร่วมกัน
คนยิวเรียกคัมภีร์นี้ว่า Torah โดยเนื้อหาส่วนนี้จะเริ่มตั้งแต่พระเจ้าสร้างโลก จนถึงโมเสสซึ่งเป็นผู้นำชาวยิวคนแรกตายลง (ถ้าในคัมภีร์ของคริสต์ นี่คือส่วนแรกของ “พระคัมภีร์เก่า” เริ่มที่ Genesis จบที่ Deuteronomy)
แน่นอน แต่โบราณนานมาเขาก็จะเชื่อกันว่าโมเสสเป็นคนเขียนคัมภีร์ฉบับนี้เอง ซึ่งเนื้อหานอกจากประวัติของคนยิวโบราณแล้ว ก็ยังประกอบไปด้วยข้อห้ามต่างๆ ตั้งแต่บัญญัติ 10 ประการอันโด่งดัง ข้อกำหนดด้านพิธีกรรมต่างๆ และแน่นอนว่ามีข้อกำหนดด้านอาหารด้วย
ซึ่งในนั้นมีข้อกำหนดเรื่องการ “ห้ามกินหมู” ด้วย และคนยิวก็ปฏิบัติตามคำสอนของโมเสส
ตรงนี้ ถ้าโมเสสมีตัวตนจริง เขาก็น่าจะมีชีวิตอยู่ในช่วงราวๆ 3,500 ปีก่อนหน้านี้ ซึ่งคนยิวก็เชื่อว่าตัวเอง “ไม่กินหมู” มาตั้งแต่ตอนนั้น
แน่นอน ความเชื่อแบบนี้อยู่มานาน ซึ่งในโลกวิชาการก็ตั้งคำถามมากว่า สิ่งเหล่านี้มันจริงเหรอ? พูดง่ายๆ คือโลกวิชาการไม่ค่อยเชื่อว่าข้อกำหนดเรื่องอาหารการกินจะมาแบบนั้นแต่แรก แต่เกิดจากการที่คนรุ่นหลังค่อยๆ เติมเข้าไปให้มันดูเก่าแก่ เพื่อให้คนเชื่อต่างหาก
แต่เรื่องนี้ไม่มีหลักฐานมายืนยัน จึงเป็นแค่ข้อสงสัย
จนกระทั่งมีกลุ่มนักโบราณคดีไปขุดเจอซากลูกหมูที่ดูน่าจะอ้วนท้วนสมบูรณ์เลยตอนมีชีวิต และตีพิมพ์การค้นพบนี้ในวารสาร Near East Archeology ก็ปรากฏว่า “คดีพลิก” เลย
เพราะซากหมูที่เจออยู่ในช่วงราว 2,700 ปีก่อน คือหลังจากที่โมเสสตายแล้วหลายร้อยปีแน่ๆ และองค์ประกอบต่างๆ ก็ล้วนชี้ไปในทางเดียวกันว่า หมูที่ว่านั้น คนยิวน่าจะเลี้ยงเอาไว้เป็นอาหารแน่ๆ
ถามว่านี่ “ท้าทายความเชื่อ” ไหม?
คำตอบคือ สำหรับคนที่เชื่อจริงจังก็คงไม่ได้ท้าทายเท่าไร เพราะสำหรับคนยิว ข้อห้ามต่างๆ ในคัมภีร์ก็คือถ้อยคำของพระเจ้าที่ต้องปฏิบัติตาม แต่สำหรับคนหัวสมัยใหม่ที่ตั้งคำถามกับความเชื่อ แน่นอนว่าอะไรแบบนี้ท้าทายมาก เพราะมันพิสูจน์เลยว่าคนยิวไม่ได้ไม่กินหมูมาตั้งแต่ยุคของโมเสสอย่างที่เข้าใจกัน
แต่ก็แน่นอน การค้นพบนี้ก็ไม่ได้ทำให้คนยิวรู้สึกว่าหมูคือสิ่งที่กินได้ แต่มันกลับไปสร้างปัญหาในทางประวัติศาสตร์พอสมควรเลยว่า สรุปแล้วข้อห้ามต่างๆ นี้เกิดขึ้นเมื่อไรกันแน่?
ซึ่งตรงนี้ บทเรียนไม่ใช่แค่ว่า คนยิวในอดีตจะกินหมูหรือไม่ นี่เป็นสิ่งที่ต้องถกเถียงกันต่อไป แต่ประเด็นคือสังคมเขาพร้อมจะคุยกันเรื่องนี้ และพร้อมจะยอมรับการตั้งคำถามกับข้อห้ามทางศาสนาอายุหลายพันปีได้หรือไม่
และก็ไม่ต้องพูดถึงว่า เรื่องนี้คืออะไรที่เก่าแก่กว่าประเทศไทยที่อายุไม่ถึงพันปี เพราะข้อห้ามของชาวยิวนั้นเก่าแก่กว่าอาณาจักรโรมัน หรืออารยธรรมกรีกโบราณที่เป็นรากฐานของวัฒนธรรมตะวันตกด้วยซ้ำ
สังคมเขาตั้งคำถามถึงสิ่งที่อายุเก่าแก่ขนาดนี้ได้โดยไม่ต้องกลัวว่าสิ่งเหล่านี้จะ “เสื่อม” ลง และน่าจะเป็นหลักฐานของความแข็งแรงทางสังคมและวัฒนธรรมที่ดีมากๆ
เพราะอะไรที่อยู่มานานจริง ฝังรากจริง จะไม่กลัวคนมาตั้งคำถามนิดๆ หน่อยๆ หรอกครับ
อ้างอิง
- The Times of Israel. This little piggy went to Jerusalem 2,700 years ago, raising some questions. https://bit.ly/3rBZmLG