ญี่ปุ่นกำลังเป็นประเทศที่เผชิญกับสังคมผู้สูงอายุ จำนวนประชากรติดลบมาหลายปีแล้ว เพราะมีเด็กเกิดน้อย และทุกๆ วันประชากรสูงวัยก็ขยายตัวเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนเริ่มมีการถามกันว่าถ้าสังคมมีแต่คนสูงอายุเราจะอยู่กันยังไง? ญี่ปุ่นจะ ‘ขาดแรงงาน’ ไหม? (เพราะญี่ปุ่นไม่ยอมรับแรงงานต่างชาติ และแรงงานคนหนุ่มสาวญี่ปุ่นก็ร่อยหรอ) ใครจะจ่ายภาษี? ใครจะดูแลคนแก่?
แต่ญี่ปุ่นก็ยังเป็นญี่ปุ่นที่มีคำตอบให้ทุกปัญหาเสมอ และ ‘คำตอบจากญี่ปุ่น’ ก็ดูเหมือนว่าทุกอย่างจะไม่ใช่ปัญหา เพราะความเป็นจริงคือ คนแก่ญี่ปุ่นก็ยังต้องทำงานหาเงินและเสียภาษีเลี้ยงระบบอยู่นั่นเอง
ย้อนไปในปี 2013 ญี่ปุ่นมีการแก้กฎหมายแรงงานให้คนสามารถทำงานไปได้จนถึงอายุ 65 ปี ถ้าต้องการ โดยบริษัทไม่มีสิทธิ์ไล่ออกและกฎหมายนี้ก็ทำมาเพื่อแก้ปัญหาแรงงาน
ผ่านมา 10 ปี สถิติที่น่าสนใจคือ แรงงานในญี่ปุ่นสูงวัยขึ้นมาก จากที่ 10 ปีก่อนมีบริษัทไม่ถึง 20 เปอร์เซ็นต์ ที่มีพนักงานอายุเกิน 70 ปี แต่มาตอนนี้บริษัทที่มีแรงงานสูงอายุเพิ่มเป็น 40 เปอร์เซ็นต์ แล้ว
ตัวเลขนี้กำลังบอกว่า บริษัทญี่ปุ่นกำลังจ้างงานคนแก่ๆ ในสเกลที่ใหญ่มากๆ ซึ่งแรงงานพวกนี้ส่วนใหญ่อยู่ในภาคค้าปลีก หรือพูดอีกแบบก็คือ ตั้งแต่พนักงานขายจนถึงพนักงานในโกดัง
นอกจากพนักงานกลุ่มนี้ พวกกลุ่มคนขับรถเมล์และแท็กซี่ในญี่ปุ่นตอนนี้ราว 1 ใน 4 ก็อายุเลย 65 ปีกันหมดแล้ว โดยเขาให้เหตุผลว่า ตามต่างจังหวัด โดยเฉพาะจังหวัดที่คนแก่เยอะๆ มันเป็นไปไม่ได้เลยที่จะไม่จ้างคนแก่ทำงาน เพราะคนหนุ่มสาวเข้าเมืองกันหมด การดื้อดึงไม่จ้างคนแก่ทั้งๆ ที่แรงงานไม่พอจึงไม่ใช่ผลดี และผลสุดท้าย บริษัทต่างๆ ก็ยินดีจ้างคนสูงอายุกลับเข้าไปทำงานกันหมด โดยค่าแรงนั้นก็เหมือนแรงงานระดับล่างปกติ แต่ช่วงเวลาทำงานของคนสูงอายุก็จะน้อยลง คือไม่ใช้เวลานานมากในแต่ละวัน และอาจทำเพียง 4 วันต่อสัปดาห์ เป็นต้น
พูดง่ายๆ ก็คือ แรงงานกลุ่มนี้ตอบโจทย์แรงงาน ‘พาร์ตไทม์’ ซึ่งมี ‘ค่าแรงต่ำ’ อันเป็นกลุ่มแรงงานที่ตลาดแรงงานญี่ปุ่นขาดอยู่ในตอนนี้
ดังนั้นเราก็ไม่ต้องปวดหัวกับ ‘สังคมผู้สูงอายุ’ หรอก เพราะคนสูงอายุส่วนใหญ่ก็ไม่ได้ร่ำรวยขนาดนอนอยู่เฉยๆ กินสวัสดิการได้ ต้อง ทำงานเพิ่มบ้างเพื่อให้พอกิน ซึ่งนั่นก็พอเหมาะกับการที่บริษัทต่างๆ อยากจ้างคนแก่ไปทำงานพาร์ตไทม์พอดิบพอดี
แต่อีกด้าน สถิติก็เห็นเลยว่ามี ‘อุบัติเหตุในที่ทำงาน’ เยอะขึ้น ซึ่งคนส่วนใหญ่ที่ประสบอุบัติเหตุก็คือคนสูงอายุนี่แหละ ด้วยเหตุผลที่คงไม่ต้องอธิบายมากมาย ดังนั้นบริษัทต่างๆ จึงพยายามออกแบบงานและสภาพการทำงานให้เหมาะกับพวกเขาเหล่านั้น เพื่อให้คนประสบอุบัติเหตุกันน้อยลง
ส่วนบ้านเราจะนำมาปรับใช้บ้างก็น่าจะเป็นเรื่องดี
อ้างอิง
- Nikkei Asia. Nearly 40% of Japanese companies hire people over 70 years old. https://bit.ly/3QY6v7C