ต้นแอปเปิลที่เป็นแรงบันดาลใจของ ‘ไอแซก นิวตัน’ ผู้คิดค้นทฤษฎีแรงโน้มถ่วง ยังมีอยู่ในโลก และมีหลายต้นด้วย

ถ้าจะพูดถึงตำนานทางวิทยาศาสตร์ที่อยู่ในป๊อปคัลเจอร์ที่สุดเรื่องหนึ่ง ก็คงจะหนีไม้พ้นตำนานการค้นพบแรงโน้มถ่วงของเซอร์ไอแซก นิวตัน (Ser Isaac Newton) นักวิทยาศาสตร์ชาวอังกฤษ และเป็นสิ่งที่หลายคนคงเคยได้ยินกับเรื่องเล่าว่า วันหนึ่งนิวตันไปนั่งใต้ต้นแอปเปิล แล้วแอปเปิลตกใส่หัว ทันใดนั้นนิวตันก็เกิดปัญญาและคิดทฤษฎีแรงโน้มถ่วงได้

นี่คือเรื่องเล่าที่เราอาจได้ยินกันมาแต่เด็กๆ แต่ความเป็นจริงมัน ‘วุ่นวาย’ กว่านั้นมาก

ในทางประวัติศาสตร์ ความคิดทั่วๆ ไปเขาถือว่านิวตันใช้เวลากว่า 20 ปีหลังจาก ‘เกิดไอเดีย’ เรื่องแรงโน้มถ่วงจนพัฒนาทฤษฎีแบบเป็นเรื่องเป็นราวมาได้ ดังนั้นมันคงไม่ใช่ ‘แอปเปิลหล่นใส่หัวแล้วคิดได้ทันที’ แบบที่เชื่อกันในป๊อปคัลเจอร์

ที่วุ่นกว่านั้นคือเรื่องแอปเปิล ที่ความจริงในบันทึกของนิวตันเองเขาไม่เคยพูดถึง แต่เรื่องราวของแอปเปิลนั้นมาจากปากคำของคนรอบตัวของนิวตันมากกว่า ไม่ว่าจะเป็นเพื่อนร่วมงานไปจนถึงหลานสาว ซึ่งถ้าจะไม่ลงรายละเอียดถ้อยคำของแต่ละคนแล้ววิ่งไปข้อสรุปเลย ข้อสรุปของทุกคนตรงกัน คือ นิวตันบอกว่าได้แรงบันดาลใจจาก ‘แอปเปิลหล่นลงพื้น’ จริง แต่ไม่มีใครจากยุคเดียวกับนิวตันเล่าว่า แอปเปิลหล่นใส่หัวนิวตันแบบที่เข้าใจกันในป๊อปคัลเจอร์ ดังนั้นเรื่องแอปเปิลหล่นใส่หัว คือเรื่องที่ไม่มีหลักฐานยืนยันแน่ชัด และเรื่องแบบนี้ถ้าคิดแบบนักวิชาการก็ต้องบอกว่าเป็นเพียง ‘เรื่องแต่ง’

แต่โอเค แอปเปิลยังเป็นเรื่องจริง และที่น่าสนใจก็คือทุกวันนี้เขาก็ยังอ้างกันว่าแอปเปิลต้นดังกล่าวยังมีชีวิตอยู่ด้วย

นักประวัติศาสตร์ค่อนข้างจะระบุชัดว่าเหตุการณ์ ‘แอปเปิลหล่นจนเกิดทฤษฎีแรงโน้มถ่วง’ น่าจะเกิดขึ้นช่วงปี 1665-1666 ซึ่งในช่วงนั้นทางประวัติศาสตร์สรุปกันว่านิวตันอาศัยอยู่ที่คฤหาสน์วูลส์ธอร์ป (Woolsthorpe Manor) ซึ่งยังเป็นสถานที่ที่มีอยู่ในปัจจุบัน และในที่ดินของคฤหาสน์หลังนี้ก็มีต้นแอปเปิลอยู่ต้นหนึ่ง ซึ่งมีการอ้างว่านี่แหละคือต้นที่สร้างแรงบัลดาลใจให้นิวตัน

ถ้าจะให้อธิบายสั้นๆ คือมันก็มีต้นแอปเปิลต้นอื่นที่อ้างว่าเป็น ‘แอปเปิลต้นดังกล่าว’ เช่นกัน เช่นต้นแอปเปิลที่โรงเรียนคิงที่เมืองแกรนต์แฮม อันเป็นโรงเรียนที่นิวตันเคยไปสอนหนังสือ อย่างไรก็ดี หลังจากมีการเรียกผู้เชี่ยวชาญสารพัดด้านมาพิสูจน์ความเก่าแก่ ก็ได้ข้อสรุปกันว่าต้นแอปเปิลที่คฤหาสน์วูลส์ธอร์ปนี่แหละน่าจะเป็นต้นที่อยู่มาตั้งแต่สมัยนิวตันแน่ๆ และน่าจะเป็นต้นในตำนานการค้นพบทฤษฎีแรงโน้มถ่วงของนิวตัน

ตรงนี้หลายคนคงสงสัยว่าต้นแอปเปิลมันอายุยืนขนาดนั้นเลยหรือ? คำตอบคือ โดยทั่วไปที่มีบันทึกเอาไว้ มีต้นแอปเปิลที่มีอายุถึง 200 ปี และในปี 2020 ก็มีต้นแอปเปิลอายุ 194 ปีที่แคนาดาตายลง และเป็นข่าวใหญ่โตมากเพราะมันอายุยืนสุดแล้วในแถบนั้น ดังนั้นต้นแอปเปิลระดับอายุ 400 ปีคงจะไม่เคยมีการบันทึกเอาไว้แน่ๆ แต่สิ่งที่เกิดขึ้นก็คือ ต้นที่คฤหาสน์วูลส์ธอร์ปก็ไม่ได้อ้างว่ามีอายุยืนยาวมาตั้งแต่สมัยนิวตันเสียทีเดียว เพราะเขาก็ยอมรับว่ามันเคยโดนพายุจนล้มไปในต้นศตวรรษที่ 19 ต่อมามีการอ้างว่าต้นปัจจุบันนี้มัน ‘งอกมาจากราก’ อันเดิม เรียกได้ว่าเป็นการยอมรับความจริงแบบแบ่งรับแบ่งสู้

ในแง่นี้ถ้าว่ากันแบบเคร่งครัด ‘ต้นแอปเปิลของนิวตัน’ ที่เป็นต้นกำเนิดของทฤษฎีแรงโน้มถ่วงก็ไม่น่าจะอยู่บนโลกแล้ว แต่ถามว่ามีต้นใหม่ขึ้นมาที่เดิมไหม ก็ต้องบอกว่าใช่ และปัจจุบันก็ถือว่ามันแทนกันได้ระดับที่มหาวิทยาลัยทั่วโลกได้ขอคฤหาสน์วูลส์ธอร์ปทำการตอนกิ่งแอปเปิลต้นดังกล่าวไปปลูกต่อที่อื่น และทุกวันนี้มันก็เลยมีการโคลนแอปเปิลต้นนี้กระจายอยู่ทุกทวีปทั่วโลก (แน่นอนว่ายกเว้นแอนตาร์กติกา) โดยในวิกิพีเดียเองก็ทำแผนที่ให้ดูอยู่

สุดท้าย ถ้าสงสัยว่าต้นแอปเปิลนี้เป็นพันธุ์อะไร? มันชื่อพันธุ์ว่า Flower of Kent ที่มีรสชาติออกเปรี้ยว เพราะมันเป็นแอปเปิลสำหรับทำอาหารมากกว่ากินสดๆ รสชาติไม่ได้อร่อยนักด้วย เพราะทุกวันนี้แทบไม่มีใครปลูกพันธุ์นี้ขายกันแล้ว และการนำพันธุ์นี้ไปปลูกตามมหาวิทยาลัยทั่วโลกก็เพื่อเป็นการรำลึกถึงนิวตันนี่เอง

จึงน่าจะเรียกได้ว่าเป็นแอปเปิลสายพันธุ์ที่มีคุณูปการทางวิทยาศาสตร์มากกว่าที่จะมีประโยชน์ในทางอาหารสำหรับมนุษย์

อ้างอิง

• Ancient Tree Forum. Newton’s Apple, Woolsthorpe Manor, Lincolnshire. https://shorter.me/6Lo8D
• Wikipedia. Isaac Newton’s apple tree. https://shorter.me/LHfgX