ทำความรู้จัก Prosopagnosia ภาวะบอดใบหน้า จดจำใบหน้าใครไม่ได้ แม้แต่ใบหน้าตัวเอง

ทุกครั้งเวลาเราส่องกระจก สิ่งที่อยู่ในเงาสะท้อนก็คือตัวเราเอง แต่เชื่อไหม? มีใครบางคนที่จดจำใบหน้าของใครไม่ได้เลย แม้กระทั่งใบหน้าของตัวเอง

วันนี้เราจะพาทุกคนมาทำความรู้จักกับ Prosopagnosia ถูกคิดค้นขึ้นโดย Jean Martin Charcot นักประสาทวิทยาชาวเยอรมัน โดยมาจากคำว่า prosopon ที่แปลว่าใบหน้า และ agnosia ที่แปลว่าไม่รู้

ภาวะหลงลืมใบหน้าพบมานานหลายร้อยปีแล้ว โดยแพทย์และนักประสาทวิทยาได้ให้ความสนใจในเรื่องนี้มาก ตัวอย่างที่ชัดเจนตัวอย่างหนึ่งเลยคือ ในปี ค.ศ.1883 Jean Martin Charcot นักประสาทวิทยาชาวเยอรมันได้บันทึกไว้ว่า มีผู้ป่วยคนนึงพยายามที่จะจับมือเพื่อแสดงความทักทายกับชายที่อยู่ตรงข้ามกับเขา โดยที่ไม่รู้ตัวเลยว่าคนที่เขาพยายามทักทายนั้นคือตัวเขาเองในกระจก เพราะเขาหลงลืมใบหน้าของตัวเอง

เวลาเราจะจดจำใครสักคน คนส่วนใหญ่มักจะจำได้จากหน้าตาเป็นหลัก โดยมีงานวิจัยออกมาว่ามนุษย์สามารถจดจำใบหน้าได้มากที่สุดถึง 5,000 ใบหน้าด้วยกัน และถึงแม้เราจะพยายามย่อส่วนหน้า กลับหัว หรืออะไรคนทั่วไปก็สามารถแยกออกได้อยู่ดี

แต่ผู้ที่อยู่ในสภาวะบอดใบหน้าจะไม่สามารถจดจำคนจากใบหน้าได้ ถึงแม้ว่าเขาจะเห็นว่ามีหู ตา จมูก ปาก แต่ภายในสมองก็จะไม่สามารถรับรู้และจดจำคนจากใบหน้าได้ว่าคนตรงหน้าคือใคร

แล้วสาเหตุของมันเกิดจากอะไรกันนะ?

– Developmental prosopagnosia เป็นภาวะบอดใบหน้าที่มีมาตั้งแต่กำเนิด
– Acquired prosopagnosia เป็นภาวะบอดใบหน้าที่ได้รับการกระทบกระเทือนทางสมอง อาจจะเกิดจากการที่ศีรษะได้รับการกระทบกระเทือนอย่างรุนแรง ทำให้สูญเสียการรับรู้และเข้าใจบางอย่างไป

แล้วถ้าอย่างนั้นผู้ที่อยู่ในอาการนี้จะจดจำคนจากอะไรกันนะ?

โดยส่วนมากจะใช้วิธีจดจำสิ่งที่เป็นเอกลักษณ์ของบุคคลอื่น อย่าง ท่าทางการเดิน ทรงผมสีผม การแต่งตัว น้ำเสียง เป็นต้น

แต่ไม่มีใครจะมีเอกลักษณ์แบบเดิม ทรงผมแบบเดิมไปทั้งชีวิต ดังนั้นสิ่งนี้สามารถสร้างปัญหาให้ผู้ที่อยู่ในภาวะบอดใบหน้าเป็นอย่างมาก ลองนึกภาพดู ทุกวันนี้เราจำคนรอบตัวได้จากใบหน้า ไม่ว่าจะเป็น คุณพ่อ คุณแม่ เพื่อน หรือแฟน

แล้วถ้าเกิดวันนึงคนรอบตัวของผู้อยู่ในภาวะนี้ดันเปลี่ยนเอกลักษณ์ขึ้นมาล่ะ?
อย่างการไปตัดผมใหม่ บุคลิกในการเดินเปลี่ยนไป นั่นเท่ากับว่าผู้ที่บอดใบหน้าจะจำคนเหล่านั้นไม่ได้ และอาจจะต้องสร้างการจดจำเอกลักษณ์แบบใหม่ของบุคคลเหล่านั้นขึ้นมา

ถ้ากับบุคคลใกล้ชิดคงเป็นเรื่องที่ถูกเข้าใจ แต่กับคนนอก คนภายในสังคม ที่ไม่รู้ว่ามีคนที่อยู่ในสภาวะนี้อาจจะถูกมองว่าหยิ่ง มนุษยสัมพันธ์แย่ มีปัญหาในการสร้างสัมพันธ์ ถ้าในขั้นที่หนักอาจทำให้หวาดกลัวการเข้าสังคมไปเลยก็ได้

ในปัจจุบันก็ยังไม่มีการรักษาที่แน่ชัดสำหรับผู้ที่อยู่ในอาการนี้ เพราะความเสียหายในสมอง การฟื้นฟูให้กลับมาเหมือนเดิมย่อมยากมากกว่าปกตินั่นเอง

เมื่อรู้แบบนี้แล้ว เราต้องทำความเข้าใจว่ามนุษย์อยู่ในสังคม สังคมมีความแตกต่างเกิดขึ้นมากมาย รวมไปถึงมนุษย์ก็มีความแตกต่างกันมากมายอีกด้วย ไม่ตีตราว่าคนที่แตกต่างจากตัวเองเป็นความแปลกประหลาด เรียนรู้และเข้าใจ เพื่อสังคมที่ดีขึ้นนะ

อ้างอิง

• อาการจำหน้าคนไม่ได้หรือภาวะบอดใบหน้า (Prosopagnosia) https://bit.ly/2StDwMY
• จำหน้าคนไม่ได้ แม้แต่หน้าคนใกล้ชิด คุณอาจจะกำลังเป็น โรคลืมใบหน้า (Prosopagnosia) https://bit.ly/2RIc3XH
• Information About Prosopagnosia https://bit.ly/3fHixhA