ผู้พ้นโทษ ก็คือ ‘คน’ เหมือนกัน คุยกับเพจ ‘โอกาส’ ผู้จัดหางานและชีวิตใหม่ให้คนหลังห้องขัง

“มนุษย์ไม่มีใครอยากทำผิด เมื่อทำผิดไปแล้ว ก้าวพลาดไปแล้ว เราแค่อยากให้ทุกคนให้โอกาสคนที่เขาพร้อมจะกลับตัวจริงๆ ได้มีโอกาสเข้ามายืนในสังคมอีกครั้ง”

เพราะไม่ว่าใครก็เคยพลาดพลั้ง และเชื่อว่าหลายคนต้องการโอกาสที่หยิบยื่นให้
คุณหมี – สมิหรา ทันต์เจริญกิจ และ คุณหญิง – ปทุมรัตน์ อินทรพงศ์ จึงก่อตั้ง ‘เพจโอกาส’ พื้นที่ที่ทั้งคู่อธิบายว่าเหมือน JobDB เป็นพื้นที่ตัวกลางในการจัดหางานให้กับผู้พ้นโทษ เพื่อมอบโอกาสในการสร้างชีวิตใหม่ ที่ดำเนินงานมานานเกือบ 2 ปี

งานในเครือข่ายของเพจโอกาสมีหลากหลายตั้งแต่การเป็นช่าง การทำไร่ พนักงานขาย พนักงานเสิร์ฟ คนขับรถ ส่งของ ไปจนถึงแอดมิน? แอดมินประเภทไหนน้า มันกว้าง แม้ว่างานส่วนใหญ่จะอยู่ในเขตกรุงเทพฯ แต่ทางเพจจะติดต่อกับศูนย์แคร์ของกรมราชทัณฑ์ในแต่ละพื้นที่ เพื่อช่วยประสานหางานให้กับผู้พ้นโทษ

จากจุดเริ่มต้นที่คุณหญิงเคยเข้าไปทำกิจกรรมร่วมกับเรือนจำราชบุรี เพื่อฟื้นฟูจิตใจให้กับผู้ต้องขัง อยู่หลายครั้ง ทำให้เธอมองเห็น ว่า มันไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะก้าวข้ามแรงกดดันของตัวเอง สังคม และคนรอบข้าง กลุ่มผู้พ้นโทษเป็นคนกลุ่มใหญ่ที่ยังไม่มีใครยื่นมือเข้ามาช่วยเหลือ หลายๆ คนเมื่อก้าวพ้นกรงขัง มันอาจไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะเริ่มต้นชีวิตใหม่ ไม่ใช่ทุกคนที่จะเปิดใจให้พวกเขาได้กลับมาใช้ชีวิตเหมือนเดิม

“โอกาสเป็นสิ่งสำคัญค่ะ เพราะว่าบางคนเก่งแต่ไม่มีโอกาส บางคนทำพลาดไปแค่จุดเดียว นิดเดียว หรือบางคนถูกเลี้ยงให้เป็นแบบนั้นหรืออะไรก็ตามแต่ เพราะฉะนั้นการให้โอกาสคนมันเหมือนการให้ชีวิตใหม่กับเขาอีกครั้งหนึ่งเพื่อให้เขาเริ่มต้นใหม่ได้” คุณหญิงเล่า

โอกาสและความผิดซ้ำ

ประเทศไทยเป็นประเทศที่มีผู้ต้องขังมากเป็นลำดับที่ 6 ของโลก มีคนจำนวนมากกว่า 3 แสนคนที่อยู่ในเรือนจำที่ไม่เพียงพอ และเรายังเป็นประเทศหนึ่งที่มีอัตราผู้พ้นโทษกระทำผิดซ้ำค่อนข้างสูงมาตลอด จากสถิติของกรมราชทัณฑ์ระบุว่าในปี 2563 มีผู้กระทำผิดซ้ำภายใน 1 ปีกว่า 11.54% ซึ่งลดน้อยลงจาก 14.56% ในปี 2562 และ 15.57% ในปี 2561

แม้ไม่มีหลักฐานชัดเจนถึงสาเหตุการกระทำผิดซ้ำของผู้พ้นโทษจำนวนมาก แต่หนึ่งสิ่งที่เรารู้คือมันไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะเริ่มต้นใหม่ การไม่มีโอกาส ไม่มีเงิน ไม่มีใคร คุกก็อาจเป็นพื้นที่ที่พวกเขาเลือกเดิมกลับไปหาอีกครั้ง

“บางคนเนี่ย ตอนออกมาก็ตั้งใจมาก ตั้งใจที่จะเป็นคนดี มีงานทำ แต่พอระยะเวลาผ่านไป เราต้องเข้าใจด้วยว่าปากท้องมันเป็นเรื่องสำคัญ เขาต้องกินต้องอยู่ บางคนออกมาก็เหลือตัวคนเดียวด้วยถ้าสมัครงานได้เขาก็มีเงิน แต่ถ้าสมัครงานไม่ได้เขาก็มองว่าการกลับเข้าไปอยู่ข้างในอย่างน้อยเขาก็มีที่นอน เขาก็มีที่กิน” คุณหญิงอธิบายความสัมพันธ์ที่แยกไม่ขาดของปัญหาการหางานขอผู้พ้นโทษ และโอกาสการทำผิดซ้ำที่เกิดขึ้น

“จริงๆ ต้องเข้าใจนะคะว่าไม่มีใครอยากกลับเข้าไปอีกหรอก แต่ว่ามันไม่มีงานสำหรับเขารึเปล่า บางทีมันก็ไม่ได้ตรงกับสิ่งที่เขาอยากทำ หรือไม่ตรงกับความรู้ความสามารถของเขา มันก็มีปัจจัยหลายๆ อย่างที่ทำให้เขากระทำผิดซ้ำ”

ผู้ก่อตั้งเพจโอกาสทั้งสองเล่าว่าทัศนคติที่สังคมมีต่อผู้พ้นโทษก็เหมือนกับเรื่องอื่นๆ ในสังคม มีคนที่ยอมรับ เข้าใจ และมีคนที่ต่อต้าน หรือกลัว เป็นเรื่องธรรมดา หน้าที่ของเพจคือการเลือกว่าจะอยู่ตรงไหน และรู้ว่าที่ไหนคือที่สำหรับผู้พ้นโทษ เป็นตัวกลางให้พวกเขาได้เข้าถึงคนที่เปิดใจได้มากกว่า

ผู้พ้นโทษ = คน

ปัญหาของผู้พ้นโทษเป็นปัญหาที่หลายคนในสังคมมองข้าม แต่ผู้ก่อตั้งเพจโอกาสทั้งสองเชื่อว่าปัญหาของผู้พ้นโทษก็คือปัญหาของสังคม และเชื่อว่าทุกคนสามารถพัฒนาศักยภาพได้ พัฒนาได้ เพราะพวกเขาก็คือคนทั่วไปที่อาจเคยพลาดพลั้งมาก่อน

“เราอยากให้เขาตัดสินคนจากวันนี้ ไม่ใช่จากอดีต เพราะถ้าคุณตัดสินคนจากอดีตมันไม่มีทางเลยที่เราจะกลับไปแก้ไขอดีตได้ มันก็จะกลายเป็นปัญหาที่มันไม่มีวันแก้ได้อยู่ดี เพราะฉะนั้นดูกันที่วันนี้และอนาคตดีกว่า สิ่งที่มันแก้ไม่ได้ก็ต้องปล่อยผ่านมันไป ทุกคนมีอดีตทั้งนั้นค่ะ และทุกคนก็แก้มันไม่ได้ด้วย” คุณหมีกล่าว

การให้โอกาสอาจไม่ใช่เรื่องง่ายของใครหลายคน คุณหมีเล่าว่าทางโครงการไม่ได้โน้มน้าวให้ใครเปิดใจหรือสามารถการันตีให้กับผู้พ้นโทษได้เหมือนกับตัวกลางจัดหางานทั่วๆ ไป แต่ตลอด 2 ปีที่ผ่านมากับผู้พ้นโทษหลายสิบคนไม่เคยมีการกระทำผิดซ้ำที่ร้ายแรงถึงขั้นต้องกลับเข้าคุกอีก ถ้าจะมีก็เป็นความผิดเล็กๆ น้อยๆ เหมือนคนตามปกติ ที่ไม่ได้เกี่ยวกับความผิดพลาดในอดีต

ไม่ได้มาสายเพราะเป็นผู้พ้นโทษ ไม่ได้อู้งานเพราะเคยติดคุก แต่เพราะพวกเขาก็เป็นคนเหมือนกัน

เป็นคนที่มีทั้งวันที่ดี และวันที่ไม่ดีเหมือนๆ กัน

“สิ่งที่เราต้องการคือแค่คืนความเป็นปกติให้กับเขา เหมือนคนคนหนึ่ง เหมือนพวกเรา ความเป็นมนุษย์มันมีดีมีเลว มีขึ้นมีลงเป็นธรรมดา เพราะฉะนั้นเราไม่อยากให้เขาพิเศษหรือได้รับการดูแล หรือกดเขามากกว่าใคร คือมองเขาเป็นมนุษย์คนหนึ่งเท่านั้นเอง”

เมื่อเราถามถึงเป้าหมายของเพจโอกาส ทั้งคู่ตอบเราแบบเจือหัวเราะว่า นอกจากการช่วยผู้พ้นโทษให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้แล้ว ปลายทางคือโครงการต้องเจ๊ง และปิดตัวลงจึงจะสำเร็จ

“เป้าหมายของเราก็คือถ้าจะประสบความสำเร็จกิจการของเรามันต้องปิดตัวลงค่ะ เพราะว่ามันหมายความว่าเราประสบความสำเร็จแล้ว ไม่ต้องมีใครที่เข้ามาหาเราเพื่อของานเราทำ”

สุดท้ายทั้งคู่ ยังยืนยันว่าโอกาสเป็นของทุกคนที่แสวงหา ไม่ว่าจะเป็นผู้ให้โอกาส หรือผู้รับโอกาส ทางโครงการอาจเป็นตัวกลางที่ช่วยหยิบยื่นแต่ผู้รับก็ต้องเลือกด้วย เพราะทุกคนต้องเลือกเส้นทางชีวิตของตัวเอง

“ฝากผู้พ้นโทษว่า อยากให้เขามองตัวเองเป็นมนุษย์คนหนึ่ง อย่ามองว่าตัวเองเป็นผู้พ้นโทษ หรือด้อยกว่าใครในสังคม” คุณหญิงกล่าวทิ้งท้ายให้กับผู้พ้นโทษที่กำลังก้าวเดินครั้งใหม่

“เราอยากบอกว่า มองตัวเองให้เห็นคุณค่าของตัวเอง อย่ามองตัวเองด้อยกว่าใคร เราเป็นผู้พ้นโทษมา ถ้าเราตั้งใจที่จะกลับตัวเป็นคนดี มีความรับผิดชอบต่อสังคม คุณก็คือคนธรรมดาทั่วๆ ไป ที่ทำงานได้เหมือนกัน”