ก่อนเป็น ‘เฟื่อน’ เราเป็นอะไรกันมาก่อน?

“สวัสดีเฟื่อน”

กลายเป็นไวรัลครั้งล่าสุด สำหรับคำว่า ‘เฟื่อน’ ที่มีความหมายว่า ‘มากกว่าเพื่อน ยิ่งกว่าแฟน’ หลังจาก นุ๊ก-ธนดล ศิริแวว พูดคำนี้เพื่อตอบคำถามนักข่าวถามถึงความสัมพันธ์กับคู่จิ้นอย่าง ปาย-ฉัตรนภา เขียวขำ ในงานประกาศรางวัล Fever Awards 2020

ชาวไทยจึงได้รับศัพท์ใหม่เพิ่มเข้ามาในพจนานุกรมไว้จำกัดความรูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ที่มีความซับซ้อนยิ่ง จนคำที่มีอยู่ในราชบัณฑิตยสถานไม่เพียงพอสำหรับเราอีกต่อไป

‘เฟื่อน’ เกิดจากการรวมกันระหว่างคำสองคำ คือคำว่า ‘เพื่อน’ และคำว่า ‘แฟน’

คุณรู้ไหม ทั้งคำว่าเพื่อนและแฟน ก็เป็นคำที่วิวัฒนาการมาเช่นกัน

LOCALRY จะพาคุณไปขุดรากเหง้าอดีตของสองคำนี้ เพื่อหาคำตอบว่า ก่อนเราจะได้เป็น ‘เฟื่อน’ เราเป็นอะไรกันมาก่อนกันนะ?

“แฟน ที่ไม่ได้แปลว่า พัดลม”

ก่อนเรียกคนรักว่า แฟน คนไทยยุคก่อนหน้านี้เรียกคนรักว่า ‘ชิ้น’

คำว่า แฟน มาจากภาษาอังกฤษว่า fan ซึ่งย่อมาจากคำว่า fanatic หมายถึงความคลั่งไคล้ ชื่นชอบ จนถึงขั้นเรียกว่า ‘บ้า’ เลยก็ว่าได้

คำคำนี้เป็นทั้งคำนามและคุณศัพท์ มักใช้กับผู้คลั่งลัทธิหรือมีความคิดสุดโต่ง เช่น คำว่า religious fanatic ซึ่งหมายถึง พวกคลั่งศาสนา ก่อนจะพัฒนามาใช้กับกลุ่มคนที่มีความชอบอย่างมากกับสิ่งสิ่งหนึ่ง หรือที่เราใช้กันในปัจจุบันว่า แฟนคลับ

ในช่วงนี้ที่เราจะเห็นการใช้คำว่า ‘คลั่งรัก’ กับแฟนของเรา หรือคนที่เรารู้สึกชอบพอด้วย นี่ก็ถือว่าเป็นการดึงรากของคำว่า ‘fanatic’ มาใช้

ส่วนในภาษาไทย คำว่า แฟน ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 มีความหมายว่า ผู้นิยมชมชอบ เช่น แฟนเพลง แฟนภาพยนตร์ แฟนมวย, ผู้เป็นที่ชอบพอรักใคร่, คู่รัก. สามีหรือภรรยา.

หนังสือ “หมายเหตุประเทศสยาม เล่ม 1” ผู้เขียนคือ เอนก นาวิกมูล อธิบายว่า คนไทยเริ่มนิยมใช้คำว่า แฟน เมื่อราว พ.ศ. 2490 เศษๆ ซึ่งปรากฏหลักฐานในหนังสือ “ชมรมเพลงชุดพิเศษ พยงค์ มุกดา” ตีพิมพ์เมื่อพ.ศ. 2494 มีบทเพลง “แฟนตลอดกาล” ของพยงค์ มุกดา ที่กล่าวถึงคำว่า แฟน โดยบอกว่า ขณะนี้คนไทยกำลังใช้คำว่า แฟน กันฟุ่มเฟือย และเล่าที่มาของคำว่าแฟน ในเนื้อเพลงว่า

สมัยนี้มีคำฟุ่มเฟือย ใช้กันเรื่อยเปื่อยคือคำว่าแฟน ไปไหนได้ยินหนาแน่น ถึงจะไม่รู้ว่าแฟนนั่นน่ะแปลว่าอะไร

บางคนนั้นแปลแฟนว่าพัด รู้ไม่ถนัดพูดตามเขาไป
ผู้รู้เขาแปลให้ใหม่ เขาว่าไม่ใช่อื่นไกล แฟนว่าผู้บ้าคลั่ง

ย่อมาจากแฟนาติค ศัพท์สแลงพลิกแพลงของฝรั่ง
ความหมายที่ใช้จริงจัง เกิดจากเมืองหนังพวกที่คลั่งดารา

จนเดี๋ยวนี้มีคำว่าแฟนแพร่หลาย ใช้เป็นคำไทยมากมายทั่วหน้า
เด็กเล็กกระทั่งยายตา มักอวดกันทั่วหน้าว่าฉันมี ‘แฟน’

“เพื่อน ที่หมายถึงคนที่ให้ยืมเงินได้”

ในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 คำว่า เพื่อน มีความหมาย 2 อย่าง คือ

เพื่อน 1 (คำนาม) ผู้ชอบพอรักใคร่กัน ผู้สนิทสนมคุ้นเคยกัน
เพื่อน 2 เป็นคำใช้แทนคำว่า เขา หรือ ท่าน ในอาการที่เป็นกันเอง

เราไม่รู้ว่าคนไทยเริ่มใช้คำว่า ‘เพื่อน’ กันตั้งแต่เมื่อไหร่ แต่คำว่าเพื่อนในภาษาอังกฤษ อย่างคำว่า ‘friend’ นี้มีอยู่มาช้านานแล้ว

ในพจนานุกรม Cambridge Advanced Learner ระบุความหมายแก่นของคำว่า friend ไว้ว่าเป็น “บุคคลที่คุณชอบ ที่ไม่ได้เป็นคนในครอบครัว ใครสักคนที่ไว้ใจได้” ซึ่งตรงกับความหมายในพจนานุกรมไทย

ส่วนความหมายรองคือ “ผู้ให้เงิน” หรือ “ผู้อุปถัมภ์” ในกรณีที่คนคนนั้นส่งเงินสนับสนุนโรงละคร กลุ่มศิลปะแขนงอื่นๆ หรือองค์กรการกุศล นี่เป็นความหมายในแบบที่คนไทยเราไม่มี ความหมายนี้ปรากฏใช้มาตั้งแต่ช่วงภาษาอังกฤษยุคกลาง (Middle English) หรือราวๆ ปีค.ศ. 1150 – 1450

คำว่า friend มีรากเหง้าคำมาจากภาษาเยอรมัน และปรากฏใช้มาตั้งแต่ภาษาอังกฤษยุคเก่า (ค.ศ 450 – 1150) รากศัพท์ของคำคือ fr- ซึ่งหมายถึง เป็นที่รักใคร่ เมตตา ชอบพอ เสน่หาด้วย

การใช้คำว่า friend ในภาษาอังกฤษยุคเก่าจะไว้ใช้จำกัดความ ความสัมพันธ์ที่รู้สึกรักมากๆ ที่ไม่ได้ใช้กับความสัมพันธ์ระหว่างเพศ แต่ใช้กับความรักฉันท์ครอบครัว ซึ่งผ่านมา 1500 ปีกว่าแล้วเราก็ยังมีการใช้คำว่า friend ในแง่นั้นกันอยู่

พอมาถึงช่วงปลายภาษาอังกฤษยุคกลาง คำว่า ‘friend’ ถึงเริ่มถูกเอามาใช้เรียกคนรัก หรือคู่ครอง อย่างที่เราเห็นในปัจจุบัน ที่คำว่า ‘friend’ ถูกเอาไปห้อยพ่วงท้ายคำว่า girl, boy กลายเป็นคำว่า girlfriend, boyfriend ที่หมายถึง ‘แฟน’ สำหรับคนไทยในยุคสมัยใหม่

“ดังนั้น ‘เฟื่อน’ จึงเป็นความสัมพันธ์ที่ยิ่งใหญ่”

ถ้าหากเราผนวกความหมายของคำทั้งสองคำด้วยกัน ก็จะหมายถึง คนที่เรา ‘คลั่งรัก’ ด้วย เป็นคนที่ไว้ใจได้ เป็นมิตรกัน รักกันประหนึ่งครอบครัว แต่ในขณะเดียวกันก็มีช่วงเวลาดั่งคู่ครองผัวเมีย และนอกจากนั้น ยังเป็นความสัมพันธ์ที่ ‘เปย์’ กันได้ด้วย

ว่าแล้วก็อิจฉาคนมี ‘เฟื่อน’ ซะจริงๆ

อ้างอิง:

• Silpa-mag. แฟนมาจากไหน? คนไทยเรียกคนว่า “แฟน” ตั้งแต่เมื่อไหร่?. https://bit.ly/30DOJLB
• Matichonweekly. คำว่า “เพื่อน” มีกี่ความหมาย? แล้วเราได้ใช้กันอย่างถูกต้องแล้วไม่?. https://bit.ly/38wzTL1
• Whitesmoke. English Word Series: Friend. https://bit.ly/30KP1QF