รู้จัก ‘เสือปลา’ สัตว์ป่าใกล้สูญพันธุ์ของไทย พวกมันไม่รอดแน่ ถ้า ‘นิคมฯ จะนะ’ เกิด

‘เสือปลา’ อาจไม่ใช่ชื่อของสัตว์ที่พวกเราคุ้นหูกันนัก ในสารบบความรู้สัตว์ป่าของประเทศไทย หรือแม้แต่ในระดับโลกก็ตาม

หรือหากใครเพิ่งเคยได้ยินชื่อเป็นครั้งแรกก็อาจเกิดคำถามปนความสงสัยว่า ‘พวกมัน’ เป็น ‘เสือ’ หรือเป็น ‘ปลา’ กันแน่

ด้วยชื่อผสมระหว่างตระกูลของสัตว์สองชนิด หากอธิบายอย่างรวบรัดตัดตอนและเฉลยในตอนจบกันในทันที ก็คงต้องตอบอย่างง่ายๆ ว่า ‘เสือปลา’ ก็คือเสือชนิดหนึ่งที่มีขนาดเล็กมาก (ใหญ่กว่าแมวบ้านนิดหน่อย) และชอบกินปลาเป็นอาหาร เรียกกันตามชื่อภาษาอังกฤษที่ถูกตั้งว่า ‘Fishing cat’ หรือ ‘แมวนักตกปลา’ นั่นเอง

เหตุผลที่ทำให้เราไม่ค่อยรู้จักมักคุ้นหรือได้ยินชื่อสัตว์ชนิดนี้บ่อยนัก ก็มีเหตุหลากหลายเป็นองค์ประกอบ

ส่วนหนึ่งเพราะมีการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับสัตว์ชนิดนี้อยู่น้อย ซึ่งถ้าย้อนกลับไปยังต้นตออีกหน่อย ก็จะพบว่าพวกมันเป็นสิ่งมีชีวิตที่เหลืออยู่น้อยแล้วในปัจจุบัน จึงกลายเป็นว่ากว่าที่เราจะรู้จักสายพันธุ์นี้กันจริงๆ จังๆ พวกมันก็ล้มหายตายจากไปกับเหตุผลของการพัฒนาไปเยอะแล้ว

เสือปลาเป็นสัตว์ที่ชอบอาศัยอยู่ตามพื้นที่ชุ่มน้ำ หรือไม่ก็พวกป่าชายเลน ตามคลอง หรือบึงน้ำ ซึ่งเป็นสถานที่ที่ถูกคนเราจับจองมาใช้ทำการเกษตร การเพาะปลูก การประมง การขยายตัวเมือง และการพัฒนาอุตสาหกรรมกันจนเค้าโครงความเป็นธรรมชาติสูญหายไปไม่ต่างจากตัวของพวกมัน

ในภาพรวมเสือปลาถูกจัดอยู่กลุ่ม Vulnerable species หรือกลุ่มเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ ที่มีหลักฐานการมีตัวตนและยืนยันได้จริงๆ เหลืออยู่แค่ในบังกลาเทศ กัมพูชา อินเดีย พม่า เนปาล ปากีสถาน ศรีลังกา และไทย ซึ่งสถานะในไทยมันถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มที่ใกล้สูญพันธุ์ (Endangered) คาดว่าน่าจะเหลืออยู่เพียงไม่กี่ร้อยตัว

นอกจากจะเสียบ้านแล้ว เสือปลายังถูกมนุษย์ฆ่าเป็นว่าเล่น ด้วยความคิดที่ว่า เจ้าพวกนี้ถือเป็นศัตรูของคนเลี้ยงสัตว์น้ำและคนทำปศุสัตว์

แม้เราจะเรียกเสือปลาจากนิสัยที่ชอบกินปลาของมัน แต่จริงๆ แล้วเสือปลากินได้หลากหลาย เช่น ปลา กบ คางคก หอยทาก กุ้ง และปู กินเรื่อยไปถึงพวกนก งู สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมขนาดเล็ก เช่น หนู กระต่าย ลูกกวาง ลูกหมูป่า

แต่เพราะความที่สัตว์เล็กสัตว์น้อยในธรรมชาติหดหายไป บางครั้งเสือปลาก็ต้องดิ้นรนมาล่าฆ่าสัตว์เลี้ยงของชาวบ้านเช่น ลูกวัว ลูกแพะ เป็ด ไก่ หมา ไปกิน

สุดท้ายนักล่าที่ถูกขนานนามว่าอยู่จุดสูงสุดบนห่วงโซ่อาหารของพื้นที่ชุ่มน้ำ ก็ต้องถูกคนล่าไปในที่สุด

ในประเทศไทยตอนนี้เริ่มมีงานศึกษาวิจัยเกี่ยวกับเสือปลาเกิดขึ้นในเกือบๆ ทุกพื้นที่ที่ยังพบและคาดว่ายังเหลือเสือปลาอยู่

ข้อมูลชัดเจนที่มีอยู่ในตอนนี้คือพื้นที่รอบๆ อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ที่พบว่ามีเหลืออยู่ประมาณ 66 ตัว

และเมื่อไม่นานมานี้ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี เพิ่งถ่ายภาพเสือปลาได้ในอาณาเขตที่อาจจะถูก ‘เปลี่ยน’ ไปอย่างไม่มีวันหวนคืนอย่างพื้นที่เตรียมก่อสร้างนิคมอุตสาหกรรมจะนะ อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา

ในการตั้งกล้องดักถ่ายภาพสัตว์ป่าในพื้นที่ชุ่มน้ำและป่าชายเลนในตำบลนาทับ อำเภอจะนะ ของ ม.เทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี สามารถถ่ายภาพเสือปลาเอาไว้ได้ 2 แห่ง จากจุดตั้งกล้องทั้งหมด 5 แห่ง

การถ่ายภาพเสือปลาได้ก็ถือเป็นความหวังของการต่อยอดงานอนุรักษ์สัตว์ที่ใกล้จะสูญพันธุ์เอาไว้อีกแห่ง แต่ในเมื่อตอนนี้กลับมีการผลักดันโครงการพัฒนาขนาดใหญ่โถมใส่ในพื้นที่ จึงไม่รู้ชะตากรรมของพวกมันจะเป็นอย่างไรต่อไป

นิคมอุตสาหกรรมจะนะจะใช้พื้นที่ชายฝั่งทะเลของตำบลนาทับ ตำบลตลิ่งชัน และตำบลสะกอม อำเภอจะนะ จำนวน 16,753 ไร่ เปลี่ยนให้เป็นนิคมอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ที่สุดของภาคใต้ นำมาซึ่งการเปลี่ยนแปลงสภาพที่ดินครั้งใหญ่ ไปจนถึงชีวิตผู้คน

และยังหมายถึงสิ่งชีวิตอีกมากที่ควรต้องนำมานับรวมเอาไว้

ขอทิ้งท้ายว่า วิธีที่ดีที่สุดของการอนุรักษ์เสือปลา คือการรักษาถิ่นที่อยู่อาศัย และพื้นที่ชุ่มน้ำก็ถือเป็นแหล่งกักเก็บคาร์บอนฯ ที่สำคัญอีกแบบของโลก

ฉะนั้น การมีอยู่ของเสือปลา จึงไม่ใช่แค่เรื่องการรักษาสายพันธุ์ๆ หนึ่งเอาไว้ได้ แต่ยังเป็นการสร้างพันธมิตรในการต่อสู้กับเรื่องใหญ่ อย่างวิกฤตโลกร้อนได้อีกด้วย

อ้างอิง:

• มูลนิธิสืบนาคะเสถียร. เสือปลาอาจหายไปจากพื้นที่ชุ่มน้ำจะนะ หากรัฐยังดึงดันเดินหน้านิคมอุตสาหกรรม. https://bit.ly/3dwafZ6
• IUCN Red List. Fishing Cat. https://bit.ly/33eYEvF
• Cat Species Group. Fishing Cat. https://bit.ly/3ESO5MV