เมืองไทยเป็นเมืองร้อนมาแต่ไหนแต่ไร เมื่อไอร้อน (มาก) มาสัมผัสตัวอย่างนี้จึงเป็นสัญญาณว่าผลไม้จะมีวางขายให้เลือกซื้อกันได้อย่างจุใจ โดยเฉพาะราชาแห่งผลไม้อย่าง ‘ทุเรียน’ ที่มีให้เลือกกินตั้งแต่ทุเรียนภูเขาไฟจากแผ่นดินอีสาน ทุเรียนนนท์ของหายาก ทุเรียนจันท์เจ้าตลาด หรือแม้กระทั่งทุเรียนจากใต้สุดแดนสยามที่สุกช้ากว่าใครเพื่อน
แต่ถึงจะได้ชื่อว่าเป็นราชาแห่งผลไม้ และได้รับความนิยมจนราคาดีดสูงขึ้นขนาดไหนก็ตาม บางคนก็ยังทนดมกลิ่นอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของทุเรียนไม่ได้อยู่ดี โดยเฉพาะชาวต่างชาติที่มักจะทำคอนเทนต์ลองกินทุเรียนครั้งแรกแล้วก็ต้องกล้ำกลืนฝืนทน พยายามส่งเนื้อทุเรียนเข้าปากให้ได้อย่างมืออาชีพอยู่เสมอ ชวนให้ตั้งคำถามว่า จริงๆ แล้วกลิ่นทุเรียนนี่มันควรเรียกว่ากลิ่นหอมหรือกลิ่นเหม็นกันแน่?
ก่อนอื่นต้องบอกก่อนว่า ทุเรียนได้ชื่อว่าเป็นผลไม้ที่มีกลิ่นซับซ้อนมากที่สุดชนิดหนึ่งของโลก คือตัวมันเองประกอบด้วยกลิ่นทั้งหมดมากกว่า 50 กลิ่น มีทั้งกลิ่นหอม อย่างกลิ่นผลไม้ กลิ่นอบเชย กลิ่นคาราเมล กลิ่นน้ำผึ้ง และกลิ่นที่เหม็น อย่างกลิ่นกำมะถัน กลิ่นแอลกอฮอล์ หรือกลิ่นหัวหอมเน่า ดังนั้นจึงไม่น่าแปลกใจเลยถ้าคนแต่ละคนจะมีรีแอ็กชั่นต่อกลิ่นทุเรียนต่างกันไป
ระบบรับ ‘กลิ่น’ เป็นกลไกที่ทำให้มนุษย์เรามีชีวิตรอดพ้นจากอันตรายมาแล้วนักต่อนัก บรรพบุรุษมนุษย์วานรของเราเรียนรู้ว่า กลิ่นหอมหวานคือกลิ่นผลไม้ที่มีน้ำตาลซึ่งให้พลังงานสูง กลิ่นบูดเปรี้ยวคือสัญญาณเตือนว่าอาหารนั้นๆ เน่าเสียไม่ควรบริโภค ส่วนกลิ่นฉุนๆ อย่างกลิ่นแก๊ส กลิ่นกำมะถัน คือสัญญาณเตือนว่าสิ่งแวดล้อมตรงนั้นกำลังเป็นพิษ ต้องรีบหนีออกมาโดยไว
แม้ว่าปัจจุบันเราจะมีเครื่องมือที่แม่นยำและเป็นสากลมากกว่าระบบรับกลิ่นแล้วก็ตาม แต่ร่างกายที่วิวัฒนาการมาจากบรรพบุรุษมนุษย์วานรของเราก็ยังคงจดจำรหัสเหล่านั้นได้อยู่ดี ดังนั้นบางคนที่ได้กลิ่นในกลุ่มกลิ่นเหม็น อย่างกำมะถันหรือหัวหอมเน่าจากทุเรียน ร่างกายก็จะส่งสัญญาณเตือนโดยอัตโนมัติว่าอาหารตรงหน้านี่มันช่างไม่น่ากินเอาเสียเลย อย่าเอามันเข้าปากเชียวนะ หลบออกมาเดี๋ยวนี้! นี่จึงเป็นเหตุผลที่หลายคนเหม็นกลิ่นทุเรียนจนทนไม่ไหวนั่นเอง
ส่วนคนที่ได้กลิ่นทุเรียนแล้วหอมจนควักเงินซื้อแบบแทบไม่รู้เนื้อรู้ตัว ก็อาจจะเป็นไปได้ว่า มีประสาทรับกลิ่นที่ทำงานกับกลิ่นหอมในทุเรียนได้มากกว่า หรือไม่ก็เป็นเพราะว่าเติบโตมากับการได้กินทุเรียนตั้งแต่เด็ก สมองจึงเชื่อมโยงเอากลิ่นฉุนๆ กับรสชาติอร่อยๆ และความหวานมันของทุเรียนไว้อย่างแน่นเหนียว พอได้กลิ่นทุเรียนเมื่อไรก็จึงน้ำลายสอเอาเมื่อนั้น คนไทยและประเทศในอุษาคเนย์ส่วนใหญ่จึงบอกว่ากลิ่นทุเรียนนั้นช่างหอมชวนกินเสียเหลือเกิน
เพราะฉะนั้น กลิ่นของทุเรียนจึงไม่สามารถมีข้อสรุปชัดเจนได้ว่ามันเหม็นหรือหอมกันแน่ เช่นเดียวกับอาหารที่มีกลิ่นฉุนและซับซ้อนอื่นๆ ตั้งแต่ปลาร้าไปจนถึงทรัฟเฟิล เพราะสุดท้ายแล้วเรื่องของอาหารก็คือเรื่องของรสนิยมซึ่งย่อมจะแตกต่างกันไปตามประสบการณ์ของใครของมันนั่นเอง
อ้างอิง
- Durian fruit: A smell so rotten, a taste so sweet http://bit.ly/40LbElf
- Why does durian smell so bad? https://bit.ly/3FXiUlZ