เราเป็นใครมาจากไหน?
ถึงแม้จะได้ชื่อว่าเป็น ‘คนไทย’ แต่ทุกคนก็มีความแตกต่างกันทั้งหน้าตา เชื้อชาติ สำเนียง ภาษา ความเชื่อ และวัฒนธรรมอื่นๆ อีกมากมาย ซึ่งความแตกต่างเหล่านี้ตัวเราไม่ได้เป็นคนกำหนด แต่เป็นสิ่งที่ได้รับมาจากบรรพบุรุษของเรา ฉะนั้นหากจะหาคำตอบว่าเราเป็นใคร ก็จำเป็นจะต้องหาคำตอบให้ได้ว่าบรรพบุรุษเราสืบเชื้อสายมาจากไหนกันแน่
ประเด็นนี้นักวิชาการศึกษากันมานานว่าบรรพบุรุษของคนไทยมาจากไหน ซึ่งแนวคิดหลักๆ ที่หลายคนก็น่าจะเคยได้ยินเรื่องนี้กันมาบ้างในวิชาประวัติศาสตร์มีอยู่ 3 ทฤษฎี บางทฤษฎีเชื่อว่าคนไทยอยู่ที่นี่กันมานานแล้ว ดินแดนแถบนี้เป็นเมืองท่าที่มีคนหลายเชื้อชาติอาศัยอยู่และดัดแปลงวัฒนธรรมต่างๆ ที่รับมาจนเป็นวัฒนธรรมไทย
ในขณะที่บางทฤษฎีก็ว่าคนไทยมาจากทางตอนใต้ของประเทศจีน จากหลักฐานจากชนเผ่าในแถบนั้นพบว่า ภาษา วัฒนธรรม และความเชื่อบางอย่างมีความคล้ายคลึงกับคนไทย ส่วนอีกทฤษฎีเชื่อว่าคนไทยมาจากคาบสมุทรมลายู มีงานวิจัยพบความคล้ายคลึงกันระหว่างคนไทยกับคนฟิลิปปินส์ จึงเชื่อว่าคนไทยมาจากมลายูก่อนอพยพไปทั่วภูมิภาค
เพราะอารยธรรมของคนไทยไม่ได้มีจุดเริ่มต้นที่สุโขทัยแบบในหนังสือเรียน หากจะสืบค้นที่มาที่ไป เราคงต้องย้อนกลับไปไกลกว่านั้นหลายพันปี ก่อนที่ยุคประวัติศาสตร์ของมนุษย์จะเริ่มต้นขึ้น และในปัจจุบันการศึกษาหาบรรพบุรุษของมนุษย์ได้ใช้เทคโนโลยีด้านพันธุศาสตร์ (Genetics) ที่มาสืบจาก DNA ไมโทคอนเดรียที่ทำหน้าที่ส่งทอดพันธุกรรมผ่านแม่มารุ่นสู่รุ่น ทำให้เราเห็นการเดินทางเคลื่อนย้ายของผู้คนกลับไปได้ไกลมากขึ้น
แล้วเมื่อสืบจาก DNA คนไทยมาจากไหน?
ในปี 2018 มีงานวิจัยฉบับหนึ่งที่ศึกษา DNA โบราณว่า คนเอเชียตะวันออกเฉียงใต้แท้จริงแล้วเป็นใครมาจากไหน งานวิจัยนั้นมีชื่อว่า ‘The prehistoric peopling of Southeast Asia’ โดยมี รศ.ดร.วิภู กุตะนันท์ อาจารย์ภาควิชาชีววิทยา มหาวิทยาลัยขอนแก่น เป็นหนึ่งในทีมนักวิจัยร่วมกับนักวิจัยกว่า 70 คนทั่วโลก
ผลการศึกษาโครงกระดูกมนุษย์ยุคหินและยุคโลหะในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้พบว่า มีพันธุกรรมที่ใกล้ชิดกับประชากรที่พูดตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก (Austroasiatic languages) ซึ่งเป็นกลุ่มของภาษาเขมร มอญ ลัวะ ปกาเกอะญอ
เมื่อเปรียบเทียบการศึกษาของอาจารย์วิภูเรื่อง DNA ของคนไทยแต่ละภูมิภาคที่ตีพิมพ์ในปี 2019 จากค่าเฉลี่ยพบว่า คนไทยภาคเหนือมี DNA คล้ายชาวสิบสองปันนาในทางตอนใต้ของจีน คนไทยภาคอีสานมี DNA ที่ผสมกันระหว่างมอญกับเขมร ส่วนคนไทยภาคกลางและใต้มี DNA ชาวมอญและชาวอินเดียตอนใต้ จึงอาจกล่าวได้ว่าคนไทยมีความหลากหลายของ DNA สูงมาก
ดังนั้นเมื่อสืบค้นทาง DNA จะพบว่าคนไทยในพื้นที่ต่างๆ สืบเชื้อสายที่แตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ และมีต้นกำเนิดที่หลากหลายอย่างมาก ซึ่งเป็นหลักฐานอันชัดเจนว่ามนุษย์สมัยใหม่อย่างเราๆ มีการอพยพโยกย้ายข้ามพื้นที่ไปมาตั้งแต่ก่อนประวัติศาสตร์
แต่ถ้าหากเราสืบย้อนกลับไปไกลกว่านั้น เราจะเห็นว่าก่อนที่มนุษย์จะมีความหลากหลายและกลับมาผสมปนเปกันในปัจจุบัน เราล้วนมีถิ่นกำเนิดมาจากที่เดียวกัน และถ้าหากเราค้นเข้าไปในรหัสพันธุกรรมมนุษย์ทุกคนไม่ว่าจะเป็นชนชาติไหน สืบเชื้อสายมาจากใครจะมีร่องรอย DNA ของชาวนิกรอยด์ (Negroid) หรือคนในแถบแอฟริกาอยู่ในตัวเสมอ
เพราะมนุษย์โฮโมเซเปียนส์ (Homo sapiens) อย่างเราๆ นี้มีจุดกำเนิดอยู่ที่กลางทวีปแอฟริกาเมื่อราว 500,000 ปีก่อนที่ได้พัฒนาจากมนุษย์สายพันธุ์ก่อนหน้าและค่อยๆ เดินทางเคลื่อนย้ายไปตามพื้นที่ต่างๆ ทั่วโลก ทั้งยุโรป เอเชีย อเมริกา ไปจนถึงออสเตรเลีย และพัฒนาเชื้อสายและวัฒนธรรมของตัวเองจนเกิดความหลากหลายขึ้นในโลก และเมื่อราว 60,000 ปีก่อน มนุษย์สมัยใหม่ก็ได้เดินทางเข้ามาในพื้นที่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้เป็นครั้งแรก
และในประเทศไทยเองก็ยังคงมีกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีเชื้อสายของชาวนิกรอยด์อย่างชัดเจนคือ ชาวมานิ ที่อาศัยอยู่ทางตอนใต้ของประเทศไทยโดยเชื่อว่าพวกเขาอาศัยอยู่ที่นี่มาอย่างน้อย 40,000 ปีแล้ว จากนั้นจึงเริ่มมีมนุษย์ที่ได้พัฒนาตัวเองให้มีความหลากหลายจากพื้นที่อื่นๆ เคลื่อนย้ายเข้ามาสมทบจนเกิดเป็นความหลากหลายทางเชื้อชาติและวัฒนธรรมในพื้นที่นี้
ดังนั้นจากการสืบค้นใน DNA เพื่อย้อนรอยเวลาและการเดินทางของคนไทยว่าตกลงเรามาจากไหน จะพบว่าคนไทยนั้นมีความหลากหลายทางด้านเชื้อชาติอย่างมาก แต่ในความหลากหลายทางเชื้อชาตินี้ถ้าเราสืบย้อนกลับไปเรื่อยๆ ก็จะพบว่าทุกคนล้วนมาจากที่เดียวกันทั้งสิ้น ดังนั้นมันจึงอาจไม่ใช่เรื่องสำคัญว่าเรามาจากไหน แต่สำคัญคือความเข้าใจในความแตกต่างของสังคม
แคมเปญ #โคตรไทย จาก BrandThink และ Thai PBS ชวนคุณถอดรหัส ค้นหาและเข้าใจใน ‘ความเป็นไทย’ ที่เต็มไปด้วยความหลากหลายและอาจไม่ได้มีแต่ในตำรา ย้อนกลับไปเข้าใจเรื่องราวของ ‘เรา’ ตั้งแต่ก่อนคำว่า ‘ไทย’ จะถือกำเนิด เพื่อตอบคำถามโลกแตกว่าสุดท้ายแล้ว ‘ไทยแท้’ มีจริงไหม?
สำรวจ ‘ความเป็นไทย’ จากจุดเริ่มต้น จากมนุษย์โบราณอายุหมื่นปี จากถ้อยคำและภาษามากมาย จากชาติพันธุ์ที่หลากหลาย จากเม็ดเลือดในร่างกาย และเข้าใจเรื่องราวการเดินทางว่าเรา ‘เป็นไทย’ อย่างในทุกวันนี้ได้อย่างไร ผ่านการรวบรวมข้อมูลทางวิชาการ หลักฐานทางโบราณคดี จากสารคดี ไทยพีบีเอส ‘เธอ เขา เรา ใคร สำรวจคนไทยในแผ่นดิน’ ให้เข้าใจใน 10 นาที มาร่วมเดินทางไปกับเราได้ที่ : www.thaipbs.or.th/CodeThai
เข้าใจ ‘ความเป็นไทย’ ในมิติทางสังคมกันให้มากยิ่งขึ้น จากการตั้งคำถาม มุมมอง ความคิดเห็น ข้อมูลที่แตกต่าง หลากหลาย ของผู้เชี่ยวชาญ นักวิชาการ บุคคลที่น่าสนใจ ที่ https://thinkster.brandthink.me/campaign/code-thai
อ้างอิง
- The Momentum. วิภู กุตะนันท์ พบคำตอบ ‘คนไทยมาจากไหน’ บนเกลียวดีเอ็นเอ. https://bit.ly/3Gnjk2y
- National Geographic Thailand. ประวัติศาสตร์ไทยก่อนสุโขทัย ที่ไม่มีในแบบเรียน. https://bit.ly/3AS7NHk