พูดถึงแมลงสาบก็คงไม่แปลกที่คนส่วนใหญ่จะร้องยี้ เจอในบ้านก็คงคิดแต่จะกำจัดไปให้หมด แต่รู้ไหมว่าแมลงน่าขยะแขยงชนิดนี้มันถือเป็นสัตว์เศรษฐกิจอย่างหนึ่งไปแล้วอย่างน้อยก็ในจีน และทุกวันนี้ฟาร์มแมลงสาบที่ใหญ่ที่สุดในโลกในจีนที่เพาะแมลงสาบได้ปีละ 6,000 ล้านตัวนั้นก็สร้างรายได้หลักหมื่นล้านบาทต่อปีไปแล้ว
จริงๆ การพูดถึงแมลงสาบในฐานะของสัตว์เศรษฐกิจไม่ใช่เรื่องใหม่ เพราะขนาดบ้านเราก็ยังมีฟาร์มแมลงสาบเลย โดยหน้าที่หลักๆ ของแมลงสาบที่ถูกเพาะคือเอาไว้เป็นเหยื่อตกปลา
นี่ไม่แปลกอะไร ในจีนและที่อื่นๆ การเพาะพันธุ์แมลงสาบเอาไว้เป็นอาหารปลาก็เป็นเรื่องปกติ มีมานานแล้ว (แต่แน่นอนนี่เป็นเรื่องที่คนขายปลาคงไม่อยากให้เรารู้เท่าไร)
แต่ก็เช่นเดียวกับสินค้าอื่นๆ ขายไปดิบๆ มูลค่ามันไม่เท่าไรหรอก ต้องนำไป ‘แปรรูป’ มันถึงจะขายได้ราคาดี
แต่ใครจะอยากได้แมลงสาบแปรรูปกันล่ะ
คำตอบคือ จีน
ในจีนจริงๆ มีการปรุงยาโดยใช้ ‘ผงแมลงสาบ’ (คือแมลงสาบแห้งเอาไปป่น) มาเป็นพันปีแล้ว และแมลงสาบก็เป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์หลายพันปีของการแพทย์จีนมาตลอด และทุกวันนี้ยาทำนองนี้ก็ยังมีอยู่ โดยคนที่เลี้ยงแมลงสาบในจีนก็บอกว่าในรอบไม่ถึง 10 ปีที่ผ่านมา ความต้องการผงแมลงสาบนั้นมีสูงมาก และทำให้ราคาของมันขึ้นเป็น 10 เท่า เรียกได้ว่า ปี 2010 ราคาแมลงสาบแห้ง 1 ปอนด์ (เกือบครึ่งกิโลกรัม) ราคาราวๆ 60 บาทเท่านั้น แต่ในปลายทศวรรษ 2010 ราคาแมลงสาบแห้ง 1 ปอนด์ขึ้นสูงถึง 600 บาท ซึ่งในมุมของคนเลี้ยงแมลงสาบ นี่เป็นสัตว์ที่แปรรูปขายได้กำไรงามสุดๆ
แต่นั่นยังไม่พีคเท่าไร เพราะจริงๆ แม้แต่ยาแผนปัจจุบัน (ที่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์ซื้อด้วย) ของจีนมันก็ใช้แมลงสาบเป็นส่วนผสม ซึ่งมันออกมาในรูปยาน้ำ รสชาติคล้ายชา ออกหวานๆ หน่อย และมีกลิ่นเหมือนกลิ่นคาวปลานิดๆ ขายกันขวดละราวๆ 120 บาท
ยาชนิดนี้มีสรรพคุณในการฟื้นฟูร่างกาย เรียกได้ว่าตั้งแต่กระเพาะอาหารอักเสบยันปวดหลัง คนจีนกินแล้วบอกว่าหาย
จะบอกว่าอุปทานหรือเปล่าที่กินยาจากแมลงสาบแล้วหาย? ในความเป็นจริง ถ้าเรามองด้วยคอมมอนเซนส์ เราก็คงจะพบไม่ยากว่าแมลงสาบเป็นสิ่งมีชีวิตที่อึดสุดๆ ดังนั้นมันก็ต้องมีอะไรพิเศษจริงไหม? และนักวิทยาศาสตร์ในโลกตะวันตกก็ค้นพบแล้วว่า ‘นมแมลงสาบ’ (คือพวกอาหารเลี้ยงตัวอ่อนแมลงสาบ) นี่ถือว่าเป็น ‘สุดยอดอาหาร’ ที่มีสารอาหารสูงมาก ดังนั้นคุณค่าทางอาหารยันสรรพคุณทางยาของแมลงสาบนี่ก็ไม่ได้ถือว่าไม่มีมูลในทางวิทยาศาสตร์แน่ๆ
อย่างไรก็ดี คงไม่ต้องแปลกใจเท่าไรที่ยาชนิดนี้ไม่ได้มีขายนอกจีน เพราะที่อื่นๆ ในโลกนี่ถึงจะมียาวิเศษจริง แต่ถ้ามันทำจากแมลงสาบแล้ว คนก็คงจะไม่อยากกิน จริงไหม? แต่ความพีคตรงนี้ก็คือแม้แต่คนจีนที่กินยานี้เข้าไป ก็ไม่รู้ว่าส่วนผสมอย่างหนึ่งคือแมลงสาบ เพราะชื่อส่วนผสมในฉลากยา มันใช้ชื่อทางวิทยาศาสตร์ของแมลงสาบว่า Periplaneta Americana (พันธ์ุที่ใช้ทำยาคือพันธุ์อเมริกัน ซึ่งมันก็คือแมลงสาบตัวใหญ่ๆ บ้านเรานี่แหละ) และพอรู้แล้วก็เรียกได้ว่าอึ้งไปตามๆ กัน เพราะแม้แต่คนที่ได้ชื่อว่า ‘กินทุกอย่าง’ อย่างคนจีน โดยทั่วๆ ไปเขาก็ไม่ได้กินแมลงสาบกัน
และบริษัทที่ทำยาชนิดนี้ขายคนจีนนี่แหละ ที่เป็นเจ้าของฟาร์มแมลงสาบที่ใหญ่ที่สุดในโลก ผลิตแมลงสาบกันปีละ 6,000 พันล้านตัว และเลี้ยงแบบไฮเทคสุดๆ มีการใช้ AI มาช่วยดูแลแมลงสาบ อย่างการควบคุมอุณหภูมิไปจนถึงเฝ้าระวังการกลายพันธุ์
ซึ่งแมลงสาบน่าจะแทบทั้งหมดของฟาร์มนี้ก็ถูกจับไปทำยาทั้งสิ้น สร้างเงินให้กับบริษัทปีละกว่าหมื่นล้านบาท
อนึ่ง ฟาร์มที่ว่านี้อยู่ในเมืองซือชางทางตะวันตกเฉียงใต้ของมณฑลเสฉวน เป็นฟาร์มดังสุดๆ ที่นักข่าวต่างประเทศก็ไปทำข่าวกัน
แต่ชาวบ้านแถวนั้นก็จะหลอนๆ หน่อย เพราะถ้าเกิดอุบัติภัยอะไรขึ้นมาแล้วแมลงสาบหลุดออกจากฟาร์มนี่ก็คงจะนรกแตกแน่ๆ
ซึ่งนี่ก็คงไม่แปลกอะไรที่จะหลอน เพราะในปี 2013 ก็เคยมีเหตุแมลงสาบ 1 ล้านตัวหลุดจากฟาร์มในเมืองต้าเฟิง มณฑลเจียงซูมาแล้ว
และก็ไม่แปลกอะไรอีกที่จริงๆ ทำเลที่ตั้งของฟาร์มแมลงสาบของจีนนั้นถูกเก็บเป็นความลับพอสมควร เพราะแม้แต่คนจีนเองก็ไม่ได้อยากมีบ้านอยู่ใกล้ฟาร์มแมลงสาบ และที่ยิ่งกว่านั้นคือ ราคาที่ดินแถวนั้นก็คงจะตกเป็นแถบๆ แน่
อ้างอิง
- SCMP. It’s no gag: cockroach milk is one of the world’s most nutritious and calorie-rich substances, scientist says. https://bit.ly/3zlNkvt
- PopSci. Roach Milk: The Next Superfood? https://bit.ly/3zmC02a
- Smithsonian Magazine. One Million Cockroaches Escaped from a Traditional Chinese Medicine Farm. https://bit.ly/3yWTEYP
- คมชัดลึก. ฟาร์มแมลงสาบธุรกิจชวนยี้แต่ทำแล้วรวย. https://www.komchadluek.net/news/foreign/170709