วิจัยพบชิมแปนซีก็เข้าใจ ‘เจตนา’ และใช้ในการพิจารณาตัดสินตัวอื่นไม่ต่างจากมนุษย์
Monkey | bbc
ถ้าเราถูกใครสักคนตีเข้าให้ สิ่งแรกที่สงสัยคือ ‘ทำไม’
นั่นเป็นเพราะว่าเราอยากรับเจตนาของคนทำว่า ทำไปด้วยความตั้งใจ เจตนาอันดี เป็นอุบัติเหตุ หรือตั้งใจตีเราด้วยเหตุผลอะไร เราจะได้ปรับระดับความโกรธและ ‘ตัดสิน’ คนนั้นให้เหมาะสมกับสถานการณ์ นี่เป็นเหตุผลเชื่อมโยงไปถึงการพิจารณาบทลงโทษทางกฎหมาย เช่นโทษของคดีฆาตกรรมที่เจตนาและไม่เจตนา ย่อมมีบทลงโทษไม่เท่ากัน
สิ่งนี้เป็นคุณสมบัติอันยอดเยี่ยมของมนุษย์ในการพิจารณาเจตนาก่อนตัดสินใจจนทำให้เราเป็นสัตว์ประเสริฐเหนือกว่าสัตว์ชนิดอื่นที่ไม่สนไม่แคร์เรื่องเจตนา แต่รู้ไหมว่านอกจากมนุษย์แล้ว ญาติสนิทชิดเชื้อของเราอย่าง ‘ชิมแปนซี’ ก็พิจารณา ‘เจตนา’ ในกาตัดสินการกระทำของตัวอื่นเช่นเดียวกัน
การศึกษาที่เผยแพร่ในวารสารไบโอโลจี เลทเทอร์ (Biology Letter) มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย (University of California) ระบุว่า บางครั้งชิมแปนซีก็เข้าใจเจตนาที่แตกต่างและนำมาพิจารณาในการตัดสินเหมือนกับมนุษย์ โดยในการทดลองให้คนเสนออาหารให้แก่ชิมแปนซี โดยชิมแปนซีจะถูกสอนให้เลือกว่าจะรับอาหารและทำงาน หรือปฏิเสธทั้งหมด
ในการทดลองครั้งแรก นักวิจัยได้ใช้อาหาร 2 ชนิด เพื่อทดสอบว่าลิงแต่ละตัวชอบอาหารประเภทไหนเป็นพิเศษ โดยแต่ละครั้งอาหารจะถูกจัดวางให้ลิงสามารถหยิบได้ทั้ง 2 อย่าง ในบางครั้งอาหารจะถูกล็อกไว้ในกล่องซึ่งนักวิจัยก็ไม่สามารถเปิดออกได้ โดยจัดแจงทำให้ชิมแปนซีเห็น
Schematic of the two experiments | IFLScience
หลังจากนั้นนักวิจัยต้องทำทีเป็นจำยอมยื่นอาหารที่มันไม่ได้ชอบให้ (เพราะอันที่ลิงชอบถูกล็อกในกล่อง) เมื่อสถานการณ์เป็นเช่นนี้ ลิงชิมแปนซีมีแนวโน้มที่จะยอมรับอาหารมากกว่าปกติ เมื่อเทียบกับการก่อนหน้านี้ที่นักวิจัยยื่นให้ด้วยเจตนาของตัวเอง
นักวิจัยได้สังเกตอาการและการตอบสนองแต่ละรูปแบบของชิมแปนซีในการแสดงอาการไม่พอใจ พบว่า ถ้าหากลิงคิดว่ามันถูกกีดกันจากอาหารที่ชอบโดยเจตนามันก็จะแสดงอาการไม่พอใจชัดเจน เช่น ถุยน้ำลายใส่ผู้ทดลอง แต่ถ้าผู้ทดลองส่งให้เพราะจำยอมมันจะไม่แสดงอาการโมโหมากมายนัก
ต่อมาในการทดลองครั้งที่ 2 นักวิจัยได้ทำการซ่อนอาหารไว้ในที่ที่ผู้ทดลองมองไม่เห็น แต่ลิงมองเห็นได้ เพื่อแสดงให้เห็นว่าผู้ทดลอง ‘จำยอม’ และเลือกอาหารที่มันไม่ชอบให้เพราะเขามองไม่เห็นตัวเลือกอื่น แต่ในกรณีนี้ชิมแปนซีมีท่าทียอมรับเหมือนในการทดลองครั้งแรก แสดงให้เห็นว่ามันไม่ได้เข้าใจว่ามนุษย์มองไม่เห็นอาหารที่มันมองเห็นนั่นเอง
การทดลองครั้งนี้แสดงให้เห็นว่าชิมแปนซีมีความเข้าใจและพิจารณาเกี่ยวกับเจตนาและสถานการณ์ในอีกระดับหนึ่งที่คล้ายกับจิตวิทยาของมนุษย์ แต่ยังไม่แน่ชัดสำหรับการทดลองครั้งที่ 2 ว่า ถ้าหากเปลี่ยนจากชิมแปนซีเป็นมนุษย์จะมีท่าทีอย่างไร ที่แน่นอนคือการทดลองนี้อาจเป็นหลักฐานว่าสมองของชิมแปนซีก็อาจใกล้เคียงกับมนุษย์มากกว่าที่เราเคยคาดคิดก็ได้
อ้างอิง
- Iflscience. Chimpanzees Consider Intent When Deciding Whether To Judge People. https://bit.ly/3KaKsnK
- Sciencedirect. Chimpanzees Consider Humans’ Psychological States when Drawing Statistical Inferences. https://bit.ly/35gKGeg