ทุกวันนี้ ‘อินฟลู’ อายุไม่ถึง 10 ขวบ มีจำนวนมากขึ้นเรื่อยๆ จน ‘ผู้เชี่ยวชาญ’ เริ่มถามว่า “โตไปพวกเขาจะเป็นอย่างไร” หรือกระทั่งมีคน ‘ใช้แรงงานเด็ก’ อยู่หรือไม่?

จริงๆ ถ้าใครตามข่าวนโยบายเทคโนโลยี นโยบายกลุ่ม ‘คุ้มครองเด็กออนไลน์’ เป็นสิ่งที่ถูกยกมาคุยกันจริงจังมาก ซึ่งเรื่องมันเริ่มมาจากอดีตพนักงาน Facebook ลุกมาแฉบริษัทตัวเองว่ามีความจงใจสะสร้างอัลกอริทึมให้เด็กติดงอมแงม

นี่คือเรื่องที่เกิดในปี 2021 ในขณะที่หลายๆ คนง่วนกับโควิด และในปี 2022-2023 ด้านหนึ่งคนก็ตื่นเต้นกับ ‘AI’ แต่ฝั่งรัฐก็คือมีการพยายามออกนโยบายกลุ่ม ‘คุ้มครองเด็ก’ อย่างหนัก ไม่ว่าจะเป็นฝั่งอเมริกาหรือฝั่งยุโรป ซึ่งถ้าสนใจก็ลองค้นกฎหมาย KOSA ของอเมริกา หรือ Online Safety Act ของอังกฤษดูก็ได้ 

กฎหมายทั้งหมดเป็นไปในทางเดียวกัน คือพยายามจะบังคับให้แพลตฟอร์มต่างๆ มีมาตรการไม่ให้คอนเทนต์ของผู้ใหญ่ที่เป็นอันตรายต่อเด็ก ไปถึงหูถึงตาเด็ก และถ้ามันไปถึงก็จะมีโทษ

ตรงนี้เราจะไม่พูดเรื่องนี้ แต่เราจะพูดอีกด้านเลย 

เพราะในขณะที่รัฐกำลังมองว่าเหล่าคอนเทนต์ที่มุ่งไปที่ผู้ใหญ่บนแพลตฟอร์มออนไลน์ อาจส่งผลร้ายต่อเด็กถ้าเด็กได้ไปเสพ อีกด้าน เด็ก Gen Alpah ทั้งหลายที่เกิดหลังปี 2010 จำนวนมากก็เริ่ม ‘อาชีพ’ อินฟลูเอนเซอร์สำหรับเด็กด้วยกันเองตอนอายุไม่ถึง 10 ขวบดี และนี่เราก็ไม่ได้พูดถึงช่องรีวิวของเล่นชื่อดังโดยเด็กผู้ชายที่มีคนติดตามกว่า 30 ล้านคน อย่าง Ryan’s World ทาง YouTube (สนใจไปดูได้ที่ https://www.youtube.com/channel/UChGJGhZ9SOOHvBB0Y4DOO_w ) หรือช่องที่เด็กผู้หญิงรีวิวเครื่องสำอางแล้วคนตามเกือบ 5 ล้านคนอย่าง Gaza Crew ทาง TikTok (สนใจไปดูได้ที่ https://www.tiktok.com/@garzacrew ) แต่จริงๆ ยังมี ‘อินฟลูเอนเซอร์เด็ก’ อีกมากมาย และเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง

พูดอีกแบบก็คือ ในขณะที่รัฐกำลังปวดหัวว่าจะทำอย่างไรให้คอนเทนต์อันตรายไม่ถึงหูถึงตาเด็ก อีกด้าน เด็กจำนวนมากทั่วโลกก็กลายมาเป็นผู้ผลิตคอนเทนต์ออนไลน์สำหรับเด็กเอง (เพราะปกติผู้ใหญ่ก็ไม่ดูช่องพวกนี้หรอก)

ดังนั้น พูดอีกแบบไม่ต้องกลัวเด็กหลงผิดไปกับ ‘คอนเทนต์ผู้ใหญ่’ กันนักหรอก เพราะจริงๆ เด็กก็นิยมเสพคอนเทนต์ที่เด็กด้วยกันทำนี่แหละ

แต่นั่นมันนำไปสู่อีกปัญหา 

ณ ตอนนี้คนเริ่มเห็นแล้วว่ากลุ่มคอนเทนต์สำหรับเด็ก Gen Alpha คือตลาดใหม่ที่ใหญ่มากๆ และมันก็ทำให้ตัว ‘พ่อแม่’ เริ่มสนับสนุนให้ลูกเป็นอินฟลูเอนเซอร์กันแต่เล็ก และไม่น้อยเลย ตัวพ่อแม่ก็เป็นคนในอุตสาหกรรมสื่อที่เห็นศักยภาพในการ ‘หาเงิน’ ของลูกอยู่แล้ว

และ ‘เงิน’ นี่ก็ไม่ใช่น้อยๆ

เรากำลังพูดถึงยุคที่เด็กอายุไม่ถึง 10 ปี มีผู้ติดตามหลักล้าน มีรายได้หลักสิบล้านร้อยล้านบาทต่อปี และเด็กๆ รุ่นใหม่ก็มี ‘ความฝัน’ อยากจะเป็นแบบนี้กันเต็มไปหมด

บางคนอาจบอกว่ามันก็เป็นแบบนี้มานานแล้ว แต่จริงๆ สิ่งที่เกิดขึ้นคือทุกวันนี้มัน ‘หนัก’ ขึ้นมาก และเราก็ต้องไม่ลืมว่า ‘พ่อแม่’ ของ Gen Alpha คือ Gen Y อันเป็นคนรุ่นแรกที่ถูกเรียกว่าใช้โซเชียลมีเดียจน ‘เสพติด’ คือถ้า Gen Z โตมากับอินเทอร์เน็ตความเร็วสูง Gen Alpha ก็โตมากับโซเชียลมีเดียเลย และคนรุ่นนี้น่าจะเป็นคนรุ่นแรกๆ ที่อาจมีภาพตั้งแต่ตอนอัลตราซาวด์ในท้องแม่ อยู่ในที่ไหนสักที่บนอินเทอร์เน็ต

พูดง่ายๆ ว่า Gen Alpha นั้นอยู่บนโซเชียลมีเดียของพ่อแม่มาตั้งแต่ยังไม่เกิด และก็โตมาบนโซเชียลมีเดียของพ่อแม่ ดังนั้นมันเลยเป็นคนรุ่นที่ ‘เป็นอันหนึ่งอันเดียว’ กับโซเชียลมีเดียมากๆ 

ดังนั้น Gen Alpha ก็เลยไม่มีความเคอะเขินใดๆ ที่จะ ‘ออกสื่อ’ และต่างจาก Gen Z ที่นิยม ‘แอคหลุม’ ทางแพลตฟอร์มสำหรับการสื่อสารความรู้สึก อย่าง X โดยสิ้นเชิง

และก็แน่นอน พอไม่มีกฎหมายกำกับดูแลใดๆ พ่อแม่เลยยิ่งสนุกในการสนับสนุนให้ลูกเป็น ‘อินฟลูฯ’ ที่เป็นแหล่งรายได้ให้ครอบครัวไปได้อีกทางในยุคที่เงินทองหายากนี้

ภาวะแบบนี้ ตอนแรกคนก็ไม่เห็นว่ามันมีอะไร แต่พอมันเริ่มเยอะขึ้น คนก็เริ่ม ‘เป็นห่วง’ อนาคตของเด็กกลุ่มนี้ว่าการเติบโตมาโดยอยู่ใน ‘แสง’ ของโซเชียลมีเดียมาตลอด จะส่งผลต่อสุขภาพจิตหรือกระทั่งพัฒนาการหรือเปล่า? หรือมากกว่านั้น เอาจริงๆ ถ้าเด็กในวัยนี้ พ่อแม่ส่งให้ไปทำงานโรงงาน หรือแค่ให้ไปเป็นเด็กเสิร์ฟในร้านอาหาร มันน่าก็น่าจะผิดกฎหมายแรงงานในหลายประเทศแล้ว แต่ทำไมเด็กในวัยนี้จึง ‘ทำงาน’ บนแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียได้? ซึ่งคนเคยทำอะไรพวกนี้ก็คงรู้ว่าที่เห็นสนุกๆ ในคลิปสั้นๆ เบื้องหลังมันคือ ‘งาน’ ทั้งนั้น และนี่แหละคือสิ่งที่เด็กๆ พวกนี้ต้องเผชิญ

ประเด็นเหล่านี้น่าจะต้องคุยกันยาวๆ เพราะมันเป็นประเด็นที่จะใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ ตามกาลเวลา และก็เรียกว่า ‘ปัญหา’ ในโลกจริงนั้นไปไกลกว่าที่รัฐจะออกกฎหมายทันด้วยซ้ำ เพราะก็ดังที่บอกแต่แรก ตอนนี้รัฐยังคุยเรื่องมาตรการคุ้มครองเด็กจากคอนเทนต์ของผู้ใหญ่อยู่เลย แต่ในความเป็นจริง ในโลกนี้สิ่งที่เด็กต้องการจริงๆ อาจเป็นมาตรการคุ้มครองการใช้แรงงานเด็กเพื่อสร้างคอนเทนต์สำหรับเด็กมากกว่า

อ้างอิง

• El Pais. ‘We cannot normalize having 10-year-old children working as influencers’: The challenge of controlling underage content creators. http://tinyurl.com/j552r3m7