สงครามรัสเซียกับยูเครนดำเนินล่วงเลยมา 4 เดือนแล้ว รัสเซียพบกับการคว่ำบาตรที่น่าจะหนักที่สุดนับตั้งแต่สหภาพโซเวียตแตก และการคว่ำบาตรครั้งนี้ก็หนักระดับที่เราอาจมีคำถามว่าใครยังคบค้าสมาคมกับรัสเซียอยู่บ้าง
คำตอบเร็วๆ คือก็ ‘มีอีกมากมาย’ แต่การรวมกลุ่มของรัสเซียที่น่าจะ ‘ทรงพลัง’ ที่สุดแล้วคือกลุ่มที่ชื่อ BRICS ซึ่งจริงๆ เพิ่งประชุมกันไปผ่านวิดีโอคอลในวันที่ 23 มิถุนายน 2022 นี้เอง โดยน่าเสียดายที่ปีนี้ไม่มีการถ่ายภาพหมู่ร่วมกัน เพราะกลุ่มผู้นำชาติเหล่านี้ชุดปัจจุบันนี่ถ่ายรูปรวมกันจะดูราวกับ ‘ทีมผู้ร้าย’ ในหนัง เพราะแต่ละคนก็แสบๆ ทั้งนั้น
จริงๆ คำว่า BRIC เกิดในปี 2001 โดยนักวิเคราะห์ทางเศรษฐกิจที่เอาตัวย่อของ 4 ประเทศที่ดูมีศักยภาพทางเศรษฐกิจยิ่งใหญ่ในอนาคตมารวมกัน ซึ่งก็คือ บราซิล รัสเซีย อินเดีย และจีน ตามลำดับ
จุดเด่นของประเทศพวกนี้คือเป็นประเทศที่เศรษฐกิจใหญ่โตและมีแนวโน้มจะขยายมากทั้งนั้น แต่อยู่นอก ‘สมาคมคนรวย’ ที่เป็นชื่อเรียกเล่นๆ ของกลุ่ม G7 ฝั่งประเทศโลกเสรี
อย่างไรก็ดี ต่อมาประเทศพวกนี้ก็รวมตัวประชุมกันจริงๆ ในปี 2009 และในปี 2010 อีกประเทศที่เข้ามาแจมคือยักษ์ใหญ่ทางเศรษฐกิจจากแอฟริกาอย่าง แอฟริกาใต้ ก็เลยกลายมาเป็น BRICS จนถึงทุกวันนี้
แน่นอน การรวมตัวกันของประเทศต่างๆ มีเต็มไปหมด แต่ทำไม BRICS ถึงน่าสนใจ ณ ตอนนี้
คำตอบเร็วๆ คือ ทุกประเทศใน BRICS นั้น ไม่มีประเทศไหนประณามการบุกรุกยูเครนของรัสเซียเลย ทั้งๆ ที่ชาวโลกเขาประณามกันจริงจังมาก หรือจะบอกว่า BRICS คือกลุ่ม ‘เพื่อนปูติน’ ก็ได้ และการประชุม BRICS รอบล่าสุดก็เหมือนเป็นการยืนยันว่าใครยังเป็นพันธมิตรกับรัสเซียอยู่บ้าง ในวันที่โลกหันหลังให้กับรัสเซียเพราะรู้สึกว่ารัสเซียล้ำเส้นไปแล้วจริงๆ
แน่นอนว่าสิ่งที่ตลกก็คือ BRICS นั้นประกาศชัดเจนว่า ทางกลุ่มต้องการเลี่ยงสงครามเย็นและการเป็นปฏิปักษ์กันของกลุ่มขั้วอำนาจต่างๆ
แต่อันที่จริง แก่นสารของ BRICS ก็ชัดมากว่าต้องการสร้างพันธมิตรระหว่างประเทศที่ปฏิเสธแนวทางเศรษฐกิจการเมืองแบบตะวันตก และจริงๆ ทุกประเทศที่อยู่ใน BRICS ก็มีท่าทีที่ต่างจากอเมริกาในเชิงเศรษฐกิจการเมืองทั้งนั้น หรือพูดง่ายๆ มันคือกลุ่มประเทศที่มีอำนาจมากพอที่จะไม่ร่วมมือและไม่ยอมก้มหัวให้อเมริกา มารวมตัวกัน
ถ้าถามว่า ประชุม BRICS รอบล่าสุด สดๆ ร้อนๆ เขาคุยเรื่องอะไรกัน จริงๆ ก็เดาได้ หลักๆ ก็คุยเรื่องจะฟื้นเศรษฐกิจหลังโควิดยังไงนี่แหละ และก็อาจรวมถึงว่าจะเอาวัคซีนไปทำอะไรดี เพราะไม่ว่าจะจีน อินเดีย หรือรัสเซียก็ล้วนเป็นชาติที่ผลิตวัคซีนใช้เองในประเทศ และมีกำลังการผลิตวัคซีนมหาศาลทั้งนั้น
แต่ที่เด็ดสุดของการประชุมคราวนี้คือ มันน่าจะมีการคุยกันจริงจังเรื่องการ ‘ขยายทีม’ หรือรับประเทศเข้ากลุ่มเพิ่ม (จีนเปรยๆ เรื่องนี้ตอนประชุมรัฐมนตรีต่างประเทศเมื่อเดือนพฤษภาคม) ซึ่งนักวิเคราะห์ก็เดากันว่า น่าจะเป็นสักประเทศที่ไม่ยอมประณามรัสเซียนี่แหละ แต่ก็ยังไม่ชัดเจนว่าเป็นประเทศอะไร
ซึ่งก็นั่นแหละ ถ้าการบุกยูเครนของรัสเซียทำให้อเมริกากับสหภาพยุโรป (รวมทั้งกลุ่ม G7 ทั้งหมด หรือบวกอังกฤษ ญี่ปุ่น และแคนาดา เข้าไป) รวมกันได้อย่างเหนียวแน่นเป็นปึกแผ่น ความขัดแย้งนี้ก็ทำให้รัสเซียเห็นเช่นกันว่า กลุ่ม BRICS คือมิตรแท้ที่จะไปงัดกับ ‘โลกตะวันตก’ ได้จริงๆ
ทั้งนี้จะงัดได้จริงๆ หรือไม่แค่ไหน จะน่าเกรงขามแบบตอนถ่ายรูปหมู่หรือไม่ ก็คงต้องรอดูกันต่อไป
อ้างอิง
- Aljazeera. At BRICS summit, China sets stage to tout its governance model. https://bit.ly/3ysiQr1
- CNBC. Putin to meet leaders from bloc of countries that have not condemned his invasion of Ukraine. https://cnb.cx/3bwJTse