ทุกกีฬาและการออกกำลังกายมีความ ‘เสี่ยง’ มาพร้อมรับมือไปกับ ‘หมอโต้ง’
พรเทพ ม้ามณี แพทย์คู่ใจนักกีฬา
ทีมชาติไทยแห่ง BASEM

เทรนด์สุขภาพ เป็นเทรนด์กำลังมา และคงปฏิเสธไม่ได้ว่า นอกจากอาหารการกินแล้ว การออกกำลังกายก็นับว่าเป็นกุญแจสำคัญสำหรับการมีสุขภาพที่ดี ประเด็นก็คือ ทุกคนรู้ว่าการออกกำลังมีประโยชน์มากแค่ไหน แต่กลับมีคนจำนวนมากทีเดียว ที่มองข้ามเรื่องอาการ ‘บาดเจ็บ’ ซึ่งสิ่งนี้มักจะกลายเป็นของแถมที่เราไม่ต้องการในการออกกำลังกายหรือเล่นกีฬาได้

ทราบไหมว่า ไม่ว่าจะเป็นผู้เล่นกีฬาระดับไหน จะมืออาชีพ ออกกำลังกายบ่อยเป็นประจำ หรือนานๆ ครั้งออกที ก็แบกรับความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บพอๆ กัน ตั้งแต่การบาดเจ็บระดับทั่วไปที่ทายาบรรเทาก็หาย ระดับที่คุณต้องผ่าตัด หรือหากร้ายแรง ก็อาจจะ ‘เสียชีวิต’ ฉับพลันเลยก็มี

ดังนั้น การตระหนักว่าควรต้องทำอะไรก่อนออกกำลังกาย หรือถ้าบาดเจ็บขึ้นมาต้องทำอย่างไร รักษาที่ไหน จึงเป็นสิ่งที่ผู้รักสุขภาพควรรู้ไว้ เพื่อให้กีฬายังเป็นกิจกรรมเพื่อสุขภาพ เพื่อตัวเรา อย่างแท้จริง

วันนี้ คนที่จะมาช่วยให้คุณเข้าใจเรื่องการบาดเจ็บจากการออกกำลังกายและกีฬามากกว่าที่เคย คือ ‘หมอโต้ง’ น.ท.นพ.พรเทพ ม้ามณี แพทย์คู่ใจนักกีฬาทีมชาติไทย ปัจจุบันทำงานเป็นผู้อำนวยการสถาบันเวชศาสตร์การกีฬาและออกกำลังกายกรุงเทพ (BASEM) หรือศูนย์เพื่อความเป็นเลิศทางการแพทย์ของสหพันธ์ฟุตบอลนานาชาติ (ฟีฟ่า) ที่โรงพยาบาลกรุงเทพ โดยเป็นศัลยแพทย์กระดูกและข้อ เฉพาะทางด้านผ่าตัดผ่านกล้องข้อเข่าและข้อไหล่ และแพทย์เวชศาสตร์การกีฬา

ต้องเล่าให้ฟังเบื้องต้นก่อนว่า BASEM หรือ สถาบันเวชศาสตร์การกีฬาและออกกำลังกายกรุงเทพ โรงพยาบาลกรุงเทพ เป็นสถาบันที่ได้รับการรับรองมาตรฐานจากฟีฟ่าให้เป็น FIFA Medical Centre of Excellence ศูนย์เพื่อความเป็นเลิศทางการแพทย์ของสหพันธ์ฟุตบอลนานาชาติ (ฟีฟ่า) แห่งเดียวในไทย แห่งแรกของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และแห่งที่ 3 ของเอเชีย และเป็น AFC Medical Center of Excellence (AMCE) ซึ่งยกระดับการรักษาและวิเคราะห์อาการบาดเจ็บของนักกีฬา รวมถึงผู้ที่ชื่นชอบการออกกำลังกายด้วยมาตรฐานซึ่งทั่วโลกยอมรับ หรือพูดง่ายๆ BASEM เป็นสถาบันเวชศาสตร์การกีฬาที่มีมาตรฐานสูงมากนั่นเอง

หมอโต้ง แพทย์คู่ใจนักกีฬาทีมชาติไทย

ในส่วนของ ‘หมอโต้ง’ คุณหมอเป็นอีกคนหนึ่งที่รักและชอบเกี่ยวกับกีฬามากๆ แม้ไม่ได้กลายเป็นนักกีฬาอาชีพ แต่ก็ได้จบการศึกษาคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งเมื่อต้องเลือกสาขาเฉพาะทางที่ต้องอุทิศชีวิตให้อีกนาน จึงเลือกเรียนต่อด้าน Sports Medicine Knee and Shoulder Surgery ที่ The Johns Hopkins University ประเทศสหรัฐอเมริกา เพื่อหวังทำงานที่ยังใกล้ชิดกับวงการกีฬา และได้รักษานักกีฬาต่อไป

หมอโต้งเริ่มเป็นแพทย์ที่โรงพยาบาลกรุงเทพตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545 จนถึงปัจจุบัน เขากลายเป็นแพทย์เฉพาะทางด้านการผ่าตัดผ่านกล้องข้อเข่าและข้อไหล่ และเป็นแพทย์เวชศาสตร์การกีฬา ซึ่งผ่าตัดผ่านกล้องรักษาผู้ป่วยมากกว่า 300 รายต่อปี

นักกีฬาที่หมอโต้งเคยเคียงคู่ตั้งแต่กระบวนการเตรียมพร้อมไปจนถึงรักษาอาการบาดเจ็บ มีทั้งนักกีฬาฟุตบอลทีมชาติไทย นักกีฬาสโมสรอาชีพ เช่น ‘เมืองทอง ยูไนเต็ด’ ‘บีจี ปทุม ยูไนเต็ด’ ‘ทรูแบงค็อก ยูไนเต็ด’ เป็นต้น รวมทั้งนักกีฬาสมัครเล่นต่างๆ ที่ไม่ได้อยู่แค่ในวงการฟุตบอล แต่ยังรวมถึงกีฬาอื่นๆ ทั้งยกน้ำหนัก แบดมินตัน กอล์ฟ กระทั่งคนทั่วๆ ไป ที่ไม่ได้ออกกำลังกายบ่อย หมอโต้งก็รักษาให้เช่นกัน

จากประสบการณ์ยาวนาน หมอโต้งเล่าให้เราฟังว่า สิ่งหนึ่งที่ผู้เล่นกีฬาและออกกำลังกายมักหลงลืมและพลาดไป คือการ ‘เตรียมพร้อม’ ก่อนการเล่นกีฬา 

ความเสี่ยงของคนรักสุขภาพ

 “การเสียชีวิตเฉียบพลันในนักกีฬา ถือเป็นเรื่องใหญ่ในวงการกีฬา เรายอมรับไม่ได้ มันต้องเป็น 0 เปอร์เซ็นต์”

การบาดเจ็บที่ผู้เล่นกีฬาเสี่ยงเจอได้ทุกวัน คือการบาดเจ็บของกล้ามเนื้อ ไม่ว่าจะเป็นการฉีก อักเสบ เหยียดยืดกล้ามเนื้อไม่ถึง หรือวอร์มไม่ถึง ซึ่งเรื่องพวกนี้ก็ต้องใช้ ‘ความรู้’ ในการป้องกัน ให้ทราบร่างกายตัวเอง เพื่อเตรียมพร้อมก่อนออกกำลังกายหรือลงสนามจริง 

การวอร์มให้ถูกต้องนั้นสำคัญมากๆ เรื่องที่หลายๆ คนอาจไม่รู้ คือวอร์มหรือเทรนนิ่ง ไม่ใช่สิ่งที่ทำเพียงไม่กี่ชั่วโมงก่อนการออกกำลังกาย แต่ยังต้องทำในวันที่ไม่ได้เล่นด้วย

ที่ BASEM นอกจากจะให้ความรู้ ยังมีการวิเคราะห์สมรรถภาพร่างกายด้วยเครื่องมือเทคโนโลยีด้านเวชศาสตร์การกีฬาและการออกกำลังกาย ซึ่งช่วยฟื้นฟูอาการบาดเจ็บ เพิ่มศักยภาพ และที่สำคัญที่สุด คือ การป้องกันการบาดเจ็บ และการเสียชีวิตเฉียบพลัน 

เนื่องจากโดยสถิติแล้ว การเสียชีวิตในการกีฬา แม้เกิดขึ้นไม่บ่อย แต่ก็เกิดขึ้นเรื่อยๆ ทั่วโลก ซึ่งเป้าหมายของ BASEM คือการยับยั้งไม่ให้สิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นจนเป็น 0 เปอร์เซ็นต์

นี่คือตัวอย่างของเทคโนโลยีเพื่อการเตรียมพร้อมและป้องกันของ BASEM

Alter – G (Anti – Gravity Treadmill) – ลู่วิ่งต้านแรงโน้มถ่วงโลก

เทคโนโลยีที่ใช้ในองค์การนาซา (NASA) ช่วยลดการลงน้ำหนักที่ข้อเข่า สำหรับผู้ต้องการวิ่งแต่ไม่สามารถทำได้ เนื่องจากมีปัญหาในการลงน้ำหนัก เช่น อยู่ในช่วงหลังผ่าตัดข้อเข่าใหม่ๆ ผู้ที่มีน้ำหนักมาก ผู้สูงอายุ ช่วยให้กายภาพบำบัดฟื้นฟูได้เร็วขึ้นกว่าเดิมมาก

VO2 Max – วัดสมรรถภาพความฟิตร่างกาย

เครื่องวัดประสิทธิภาพสูงสุดในการนำออกซิเจนจากเลือดส่งไปยังกล้ามเนื้อ เพื่อทราบค่าความฟิตของร่างกาย เพื่อนำไปใช้ในการออกแบบโปรแกรมออกกำลังกายที่เหมาะสมในแต่ละนักกีฬา หรือแต่ละบุคคล เพื่อเพิ่มความฟิตให้ร่างกาย

Biodex System 4 Isokinetic Machine – ทดสอบความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ

วัดและฝึกความแข็งแรงของกล้ามเนื้อต่างๆ ได้ทุกส่วนของร่างกาย หาอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง ใช้ทดสอบก่อนและหลังการบาดเจ็บ จนพร้อมกลับไปเล่นกีฬาได้เหมือนเดิม

ไม่ใช่แค่รักษาให้หาย แต่คืนร่างกายให้เล่นกีฬาได้ดังเดิม

 “ไม่ว่าจะเจ็บมากน้อยแค่ไหน ก็เป็นเรื่องท้าทายสำหรับการรักษา เพราะว่าการรักษา มันไม่ใช่การทำให้กลับมาใช้ชีวิตได้ปกติ หรือแค่กลับมาเดินเหินได้ แต่มันคือการรักษาให้กลับมามีสภาพเหมือนก่อนบาดเจ็บ”

แม้จะมีการเตรียมพร้อมที่ดี แต่บางครั้ง นักกีฬาหรือผู้ออกกำลังกายก็ไม่อาจหลีกเลี่ยงการบาดเจ็บได้ บางคนอาจเกิดอุบัติเหตุบางอย่างระหว่างเล่นกีฬา ซึ่งพอหนักถึงขั้นต้อง ‘ผ่าตัด’ ก็อาจเกิดความกังวลว่าจะสามารถกลับไปมีสภาพร่างกายที่สามารถเล่นกีฬาได้ดังเดิมหรือไม่

คำตอบคือ เทคโนโลยีปัจจุบันช่วยให้การคืนร่างกายเดิมแก่ผู้บาดเจ็บมีความเป็นไปได้

หนึ่งในเทคโนโลยีที่สำคัญ คือ การผ่าตัดผ่านกล้องขั้นสูง หรือ Advanced MIS (Minimally Invasive Surgery) ที่ใช้รักษาเอ็นข้อไหล่ฉีกขาด เอ็นไขว้หน้าเข่าฉีก หมอนรองกระดูกเข่าฉีก ฯลฯ ซึ่งในอดีต การผ่าตัดรักษาเหล่านี้ ในอดีตจะต้องมีการเปิดทำลายกล้ามเนื้อ หาเส้นเอ็น หรืออื่นๆ ที่ทำให้ใช้เวลารักษานานและทำลายกล้ามเนื้อโดยไม่จำเป็น แต่ปัจจุบันนี้ ด้วยการผ่าตัดแบบ Advanced MIS แผลผ่าตัดมีขนาดเล็ก และฟื้นตัวไว

อีกความโดดเด่นที่ BASEM คือ มีทีมแพทย์รักษานักกีฬาระดับโปร ซึ่งมีการร่วมมือกันของแพทย์สาขาต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการทำงานร่วมกันระหว่างหมอกระดูก หมอผ่าตัด นักเวชศาสตร์การกีฬา นักกายภาพบำบัด นักโภชนาการ การร่วมมือเหล่านี้เพื่อปณิธานสำคัญ คือ ไม่ใช่แค่การรักษาให้หาย แต่ต้องการให้สามารถกลับไปเล่นกีฬา เข้าสู่เส้นชัยได้เหมือนเดิม หรือดีกว่าเดิม

เพราะนักกีฬาหรือคนออกกำลังกาย มีร่างกายเพียงร่างกายเดียว การมีการเตรียมพร้อมที่ดี และทางออกในการรักษาระดับมืออาชีพ จึงเป็นความรอบคอบของคนรักสุขภาพ ที่สามารถมีได้ เพื่อร่างกายที่พร้อมต่อทุกกีฬาและความท้าทายในชีวิต