ทำความรู้จัก ‘เหยี่ยวนักวางเพลิง’ ที่ตั้งใจทำไฟไหม้ป่า แล้วออกล่าตอนสัตว์กำลังหนีตาย

โดยทั่วไปในพื้นที่อากาศแห้งมีโอกาสเกิดไฟป่าเป็นเรื่องตามธรรมชาติ ไม่ว่าจะด้วยฟ้าผ่า กิ่งไม้เสียดสีกัน การกระทบของหิน หรืออาจจะเกิดขึ้นจากการกระทำของมนุษย์ ซึ่งปัจจัยเหล่านี้เป็นสาเหตุของไฟป่าส่วนมากที่เกิดขึ้นในโลก

 แต่ที่ออสเตรเลียมีชนวนไฟป่าที่น่าสนใจมากกว่านั้น เพราะไฟป่าเกิดขึ้นเพราะตัวสัตว์ป่าเอง

ไฟไหม้ป่า | australiangeographic

เรื่องเล่าพื้นเมืองของชาวอะบอริจินกล่าวถึง “firehawks” นกนักล่าที่ใช้ไฟทำลายล้างป่าเพื่อล่าเหยื่อมานานก่อนที่คนขาวจำเข้าไปอยู่ในพื้นที่ออสเตรเลีย แต่เรื่องนี้ไม่ใช่ตำนานเท่านั้น มีนกที่จุดไฟเผาป่าอยู่จริงๆ

และไม่ใช่แค่นกชนิดเดียวด้วย พวกมันเป็นนกนักล่าในตระกูลเหยี่ยวอย่างน้อย 3 ชนิด คือเหยี่ยวสีน้ำตาล (brown falcon) เหยี่ยวดำ (black kite) และเหยี่ยวผิวปาก (whistling kite) เรียนรู้ที่จะคาบกิ่งไม้ติดไฟไปเป็นระยะทางกว่า 50 เมตรเพื่อโยนไฟไปยังบริเวณที่ยังไม่ไหม้เพื่อให้ลุกลาม

เหยี่ยว | wpengine

การทำให้ไฟป่าลุกลามดูเหมือนจะมีแต่ผลเสีย เพราะเราเชื่อว่าสัตว์ป่าต้องเดือดร้อนจากเปลวและควันไฟอย่างแน่นอน แต่พฤติกรรมที่ดูนิสัยเสียนี้ช่วยให้มันหาอาหารได้จากเหตุการณ์ไฟไหม้ ในขณะที่สัตว์ป่าตัวอื่นจะต้องออกจากที่ซ่อน วิ่งแตกตื่นหนีไฟ ไม่ว่าจะเป็นนกตัวเล็กๆ งู กิ้งก่า แมลง นี่เป็นจังหวะที่เหยี่ยวจะทำการล่าสัตว์ที่กำลังตื่นตระหนกเหล่านั้นกินได้แบบง่ายๆ

นักวิจัยปัจจุบันที่เข้ามาศึกษาการเกิดไฟป่าในทุ่งสะวันนาตอนเหนือของออสเตรเลีย ตื่นตะลึงกับพฤติกรรมและพบว่าเวลาเกิดไฟไหม้พวกมันหาประโยชน์และล่าเหยื่อกินอย่าง ‘บ้าคลั่ง’ 

เมื่อเกิดไฟป่าตามธรรมชาติขึ้นเหยี่ยวเหล่านี้จะมาที่แนวเพลิงและคาบหรือหยิบเอากิ่งไม้ติดไฟไปด้วยเพื่อ ‘วางเพลิง’ ล่าต่อในพื้นที่อื่น ด้วยความที่มันมีจะงอยปากที่หนา และมีหนังหนาแข็งแรงที่ขาและกรงเล็บทำให้มันทนต่อความร้อนได้ดี

แม้ว่าก่อนหน้านี้จะมีการพูดถึงโดยเฉพาะในการบันทึกของชนพื้นเมืองที่อาจเห็นพฤติกรรมนี้มานานนับพันปี แต่ไม่เคยมีการเก็บบันทึกภาพที่แสดงให้เห็นการวางเพลิงที่ชัดเจนมาก่อน จนกระทั่งมีงานวิจัยพฤติกรรมนกตีพิมพ์ในวารสาร Ethnobiology เมื่อปี 2018 สำหรับนักปักษีวิทยาปัจจุบันพฤติกรรมวางเพลิงของเหยี่ยวในออสเตรเลียน่าสนใจมากว่ามันเรียนรู้ที่จะใช้ประโยชน์จากภัยธรรมชาติในการล่าเหยื่ออย่างที่ไม่เคยเห็นมาก่อน นักวิจัยเชื่อว่าการเผาป่าเป็นการกระจายพื้นที่หากินด้วย เนื่องจากมีนกนักล่าจำนวนมากมารวมตัวกันในพื้นที่ไฟไหม้แห่งเดียว อาจทำให้มีอาหารไม่เพียงพอ

นี่เป็นพฤติกรรมที่เหยี่ยวหลายชนิดในออสเตรเลียเรียนรู้เพื่อล่ามานานหลายพันปี แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นคือเคยมีรายงานว่าเห็นเหยี่ยวเหล่านี้คาบไม้บุหรี่ที่ติดไฟบินออกไป แม้จะไม่มีรายงานว่าเกิดไฟป่าภายหลังหรือไม่ แต่ถ้าหากพวกมันเรียนรู้ที่จะใช้ไฟของมนุษย์ในการวางเพลิงในอนาคต เชื่อว่าน่าจะเป็นฝันร้ายพอตัว

อ้างอิง

• National geographic. Why These Birds Carry Flames In Their Beaks. https://on.natgeo.com/3kQxKPR
• Monga bay. For Australia’ s fire-starting falcons, pyromania serves up the prey. https://bit.ly/3tk9oC0