แซลมอนกำลังหายไป! ชนพื้นเมืองในอะแลสก้าเผชิญวิกฤต จับปลาแซลมอนไม่ได้เลยในปีนี้

ตามปกติในช่วงก่อนเข้าสู่ฤดูหนาว ชนพื้นเมืองอะแลสกาจะเริ่มรมควันแซลมอนเพื่อเก็บไว้เป็นเสบียงในช่วงที่สภาพอากาศที่เย็นจัดและภูมิประเทศกลายเป็นอัมพาต แต่ดูเหมือนว่าทุกอย่างจะเปลี่ยนไปในปีนี้

ไม่มีปลารมควันตากแห้งอยู่บนราวแขวน เบ็ดและแหถูกวางทิ้งไว้ในสุดของห้องเก็บของ ชายหนุ่มในชุมชนหลายแห่งในเขตยูคอน ดินแดนปลายสุดทางตะวันตกของแคนาดาที่ติดกับอะแลสกา ต้องสวมบทพรานป่าออกไปล่ากวางมูสและคิริบูนแทน

นั่นเป็นเพราะปลาแซลมอนได้หายไปจากแม่น้ำแถบนั้นเสียแล้ว

มีข้อถกเถียงและสิ่งสงสัยหลายประการว่าแซลมอนหายไปไหน แม้จะรู้ดีว่าแนวโน้มแซลมอนในแม่น้ำกำลังลดลง แต่ก็ไม่เคยมีปีไหนที่แซลมอนหายไปอย่างแทบจะจับกันไม่ได้เช่นปีนี้ ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่ชนพื้นเมืองในยูคอนไม่เคยประสบมาก่อน

แม่น้ำยูคอนที่ยาวเกือบ 2,000 ไมล์ (3,200 กิโลเมตร) เริ่มต้นในบริติชโคลัมเบียไหลผ่านทั้งในแคนาดาและอะแลสกา ผ่านที่ตั้งของชนเผ่า Athabascan, Yup’ik และชนเผ่าอื่น ๆ

วิกฤตการณ์ดังกล่าวส่งผลกระทบต่อทั้งการทำประมงยังชีพในพื้นที่ห่างไกล และการแปรรูปปลาที่จ้างสมาชิกชนเผ่าในชุมชนต่างๆ ตามแนวยูคอนตอนล่างและในลำน้ำสาขา

สาเหตุนั้นอาจเป็นไปได้ตั้งแต่การจับปลาที่มากเกินไป (ทะเลในแถบแคนาดา อะแลสกา ยังทำประมงแซลมอนอยู่) มลพิษทางน้ำ การทำฟาร์มปลาในมหาสมุทร ล้วนมีส่วนเกี่ยวข้องทั้งหมด

แต่สิ่งที่นักวิทยาศาสตร์เห็นพ้องตรงกันมากที่สุดและก็ไม่อยากให้มันเป็นข้อที่ถูกต้องที่สุด คือเหตุจากวิกฤตการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

ที่บอกว่าไม่อยากให้เกิดจากวิกฤตการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เพราะต่างรู้ดีว่าทางแก้เรื่องนี้มันยาก ไม่อาจสั่งแก้ได้ทันทีแล้วเห็นผลตามมาทันตา มันเป็นเรื่องที่ฟังดูจับต้องไม่ได้ ไม่เหมือนสาเหตุจากการทำประมงที่แค่สั่งห้ามจับ หรือปัญหามลพิษที่ไปหาต้นตอแล้วกำจัดเสีย แต่กับเรื่องโลกร้อนนี่เป็นอะไรที่ดูทำใจได้ยากในทัศนคติของชนพื้นเมือง (และเป็นเรื่องที่ไม่ได้มีสาเหตุมาจากพวกเขา)

นักวิจัยที่ศึกษาแซลมอนในภูมิภาคนี้มานาน ให้เหตุผลว่าวิกฤตโลกร้อนที่ทำให้น้ำแข็งละลายได้เปลี่ยนแปลงกระแสน้ำและอุณหภูมินั้นแถบนั้น กระทบต่อวงจรห่วงโซ่อาหารของสัตว์น้ำหลายชนิด และแม่น้ำในยูคอนอุ่นขึ้นอย่างชัดเจน

แต่ก็ยังยากที่จะฟันธงลงไป ดังนั้น เรื่องนี้จึงยังเป็นปัญหาที่คาใจคนอะแลสกาอยู่ไม่น้อย

ตอนนี้ชุมชนพื้นเมืองจึงได้ยื่นคำร้องเพื่อขอความช่วยเหลือจากรัฐบาลกลาง พวกเขาต้องการให้รัฐบาลจัดพิจารณาคดีในอแลสกาเกี่ยวกับวิกฤตปลาแซลมอน และขอให้การวิจัยร่วมกันมากขึ้นเกี่ยวกับผลกระทบที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของมหาสมุทรจนมีผลต่อปลาแซลมอน อันหมายถึงความมั่นคงในชีวิตของชายขอบอย่างพวกเขา

หากเป็นประชาชนทั่วไป ชนชั้นกลางหรือผู้มีอันจะกินในเมืองใหญ่ก็คงจะไม่มีปัญหากับเรื่องนี้ เดินเข้าซูเปอร์มาร์เก็ตก็จบ แต่เรากำลังพูดถึงชนพื้นเมืองแถบอะแลสกาที่อาศัยอยู่ในชุมชนไกลปืนเที่ยง

แม้ชุมชนส่วนใหญ่ในยูคอนจะไม่ได้ใช้ชีวิตแบบโบราณคร่ำครึ หรือปลีกวิเวกตัดขาดจากโลกภายนอกแบบชนพื้นเมืองกลางป่าแอมะซอน แต่ไม่ได้หมายความว่าพวกเขาจะสามารถเดินทางเข้าเมืองใหญ่ได้รายวัน เนื่องจากระยะทางที่ไกลและต้นทุนการเดินทางที่สูง ไม่ว่าจะโดยทางรถยนต์หรือทางเรือ

ในทางตรงกันข้ามความที่ชุมชนอยู่ไกลก็ไม่ค่อยมีใครอยากทำมาค้าขายด้วย เพราะต้องเพิ่มราคาเพิ่มคุ้มต้นทุน แต่ราคาที่สูงก็เสี่ยงต่อการขายไม่ออกโดยเฉพาะกับชุมชนที่ไม่ได้ร่ำรวยเงินทองมากนัก

อีกทั้งสถานการณ์โควิด-19 ในปัจจุบัน ก็ยิ่งทำให้ชุมชนไม่ค่อยอยากเดินทางไปพบคนแปลกหน้ากันมากนัก ปีนี้จึงเป็นวิกฤตสำหรับชนพื้นเมืองในยูคอนอย่างแท้จริง

 ชนพื้นเมืองจะกินอะไรในฤดูหนาวที่กำลังมาถึง

ในแง่ของเนื้อสัตว์ นอกจากแซลมอนแล้วคนพื้นเมืองแถบนี้ยังกินเนื้อกวาง ซึ่งหากไม่ใช่กวางมูสก็อาจเป็นกวางคาริบู

ตามปกติกวางมูสสองตัวมีเนื้อเพียงพอสำหรับแบ่งให้ 7 ครอบครัวหรือประมาณ 50 คน อยู่กินกันได้เป็นเวลาประมาณหนึ่งเดือนในชุมชนเล็กๆ

แต่การล่าสัตว์ใหญ่อย่างกวางจำเป็นต้องอาศัยทั้งแรงคน และระยะเวลาที่เพิ่มมากขึ้น แต่ก็ไม่ใช่ทุกคนหรือทุกบ้านที่มีปืนผาสำหรับล่าสัตว์

ที่สำคัญไปกว่านั้น ปัญหาเดิมอย่างวิกฤตโลกร้อนก็ยังตามมาหลอกหลอนต่อเนื่องเป็นสัมภเวสีร้ายที่คอยเกาะติดไม่ยอมไปผุดไปเกิด

การล่ากวางไม่ว่าจะเป็นมูสหรือคาริบูเริ่มทำได้ยากขึ้น อุณหภูมิที่ร้อนและเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมทำให้พืชอาหารสัตว์หายไป พวกมันก็ต้องย้ายไปหาที่กินใหม่ตามสัญชาตญาณ เรื่องจึงลำบากมาถึงคนล่าที่ต้องเดินทางไกลบ้านนานขึ้น

หรือหากว่ากันในเชิงสิ่งแวดล้อมแบบสุดโต่ง การที่คนหันมากินกวางมากขึ้น ก็ย่อมกระทบต่อระบบนิเวศ และการอนุรักษ์กวาง จนอาจกลายเป็นปัญหาขึ้นมาใหม่อีกในอนาคต

ตอนนี้ ผู้ว่าการรัฐได้ประกาศให้เขตยูคอนกลายเป็นพื้นที่ทางภัยพิบัติด้านความมั่นคงทางอาหารรุนแรง และได้ขออนุมัติงบพิเศษจัดหน้าแซลมอนส่งไปให้กับชุมชนที่ขาดแคลนปลาอย่างหนักในช่วงฤดูหนาวที่กำลังพัดผ่านมาปกคลุมท้องถิ่น

แต่นี่ก็เป็นเพียงการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า เพราะถึงที่สุดเมื่อหนาวนี้ผ่านไป ก็ยังไม่รู้อนาคตจะเป็นเยี่ยงไร แซลมอนจะกลับมาหรือหายไปอย่างถาวร คำถามนี้ยังไม่มีคำตอบ

อ้างอิง

• AP. Dwindling Alaska salmon leave Yukon River tribes in crisis. https://bit.ly/2WYpoO8
• BBC. More moose on the loose in a warmer Alaska. https://bbc.in/3AoIFGc