เรียนรู้การดื่มชาอย่างผู้ดีอังกฤษผ่านบทบาท ‘นักต้มตุ๋นในงาน Afternoon Tea ในปี 1850’

ถ้าคุณกำลังอ่านประโยคนี้อยู่ ขอให้รู้ว่าคุณไม่ได้อยู่ในปีพ.ศ.2564 ที่ประเทศไทยอีกต่อไป แต่คุณอยู่ที่อังกฤษ กรุงลอนดอน ในช่วงปี 1850’s

นี่คือหลังช่วงปฏิวัติอุตสาหกรรม อังกฤษได้เฉลิมฉลองการประดิษฐ์เครื่องจักรไอน้ำด้วยการเบ่งคลอดโรงงานออกมามากมาย ผู้คนทั่วทั้งอังกฤษหลั่งไหลเข้ามาในลอนดอน มองว่าเมืองหลวงแห่งนี้คือ ‘เมืองแห่งโอกาส’

คุณคือหนึ่งในนั้น

แต่คุณไม่ได้หวังเป็นเพียงคนงานในโรงงานธรรมดาๆ คุณมีแผนที่ยิ่งใหญ่กว่านั้น

ด้วยฐานะที่คุณสามารถปลุกปั้นขึ้นมาได้ระดับหนึ่งจากการค้าขาย คุณกำลังหวังจะขยายเส้นสายให้ใหญ่โต ภารกิจของคุณ คือการเปลี่ยนงานเลี้ยงน้ำชายามบ่ายที่คุณได้รับเชิญจากดัชเชสผู้หนึ่ง ให้กลายเป็นโอกาสสร้างข้อตกลงธุรกิจงามๆ ซึ่งจะนำความมั่งคั่งมาให้

แต่คุณเข้าใจว่า พวกเขาไม่ได้เปิดใจกันง่ายๆ เหล่าชนชั้นสูงมักมีสมาคมและข้อตกลงที่สงวนกันไว้แต่ภายใน คุณจึงต้องทำให้พวกเขาเชื่อในคำโกหก ว่าคุณมีเชื้อสายสืบทอดมาจากผู้ดีเก่าผู้เคยครองเมืองอันห่างไกลมาแต่สมัยยุคกลาง คุณเป็นผู้ดีเก่าคนหนึ่ง เป็นพวกเดียวกับพวกเขา

คุณไม่จำเป็นต้องมีวาทศิลป์ที่ดีที่สุดเพื่อให้แผนสำเร็จ สิ่งที่คุณต้องมีคือ ‘etiquette’ หรือมารยาท ธรรมเนียม สำหรับการดื่มชายามบ่าย

ในยุคหลังปฏิวัติอุตสาหกรรม ชาถูกลง และไม่ได้สงวนไว้ให้แค่ชนชั้นสูงผู้ร่ำรวยอีกต่อไป ผู้คนเริ่มดื่มชากันอย่างแพร่หลาย แต่สิ่งที่ทำให้ ‘ผู้ดีอังกฤษ’ แตกต่างจากคนอื่นเวลาจิบเครื่องดื่มรสฟาดอุดมด้วยคาเฟอีนนี้ คือธรรมเนียมปฏิบัติอันเป็นเอกลักษณ์

“ว่าด้วย Tea Etiquette”

เมื่อเหล่าชนชั้นสูงมีทรัพย์มากพอที่จะคลายหิวระหว่างวันด้วยการจัดงานเลี้ยงน้ำชายามบ่ายบ่อยๆ ธรรมเนียมจุกจิกในการดื่มชาเหล่านั้นจึงกลมกลืนเข้าไปในวิถีชีวิตอย่างเป็นธรรมชาติ จนผู้ที่ไม่ได้เกิดมาคาบช้อนเงินและโตมากับงานเลี้ยงน้ำชาอย่างเราๆ จะถูกแยกออกด้วยสายตาทันทีเมื่อต้องเข้าร่วมดื่มชากับพวกเขา

หน้าที่ของคุณคือการ ‘ตีเนียน’ หากคุณทำไม่สำเร็จ ผลประโยชน์นานัปการที่ฝันไว้จะสลายหายในเพียงพริบตา ดังนั้น พึงระวังกริยาของตนไว้ให้ดี ถ้าหากว่าพร้อมแล้ว ก็เตรียมตัวแต่งกายกันเลย

การแต่งกายจะเป็นกึ่งทางการสไตล์ยุควิคตอเรียน ผู้หญิงสวมชุดกระโปรงสีสดใสและสวมหมวก ส่วนผู้ชายใส่สูท สีดำเป็นสีที่ ‘ไม่’ เหมาะกับงานเลี้ยงน้ำชา สุภาพสตรีสามารถสวมหมวกขณะร่วมนั่งดื่มชาในสวนได้ แต่ถ้าหากสวมถุงมือมาด้วย ก็อย่าลืมถอดออกตอนเริ่มกิจกรรมจิบชา

เอาล่ะ เข้ามาในงานแล้ว ที่นี่เป็นงานเลี้ยงน้ำชาแบบจัดในสวนที่ทั้งชายและหญิงสามารถเข้าร่วมได้ พ่อบ้านกำลังพาคุณเดินไปที่โต๊ะกลมซึ่งถูกนั่งล้อมโดยผู้ดีอังกฤษเนื้อตัวหอมกรุ่นกราย พวกเขามองมาที่คุณ จงยื่นมือไปจับมือพวกเขาเบาๆ เขย่าเล็กๆ ค้อมหัวน้อยๆ พอเป็นพิธีเพื่อเป็นการทักทาย แล้วนั่งลง

“มาเริ่มดื่มชากันเลย”

1.

ตรงหน้าคุณคือแก้วชาเปล่ามีหูจับ มีสองอย่างให้คุณเลือกใส่ คือน้ำตาลกับเลมอนสไลด์แผ่นบาง จะใส่อย่างเดียวหรือสองอย่างก็ได้ จากนั้น พ่อบ้านจะเป็นคนเทน้ำชาร้อนๆ ใส่แก้ว ทีนี้ก็มาถึงส่วนสำคัญอย่าง ‘นม’ นมในเหยือกเล็กๆ ที่อุ่นร้อนมาแล้วเรียบร้อย ถ้าคุณใส่เลมอนสไลด์ลงไปในแก้วแล้ว คุณก็หมดสิทธิ์กับนม แต่ถ้ายัง ก็ ‘เทนมใส่ชา’ ได้ ที่นี่จะไม่มีการเทชาใส่นมเด็ดขาด

2.

ถึงเวลาคนชาให้เข้ากัน อย่าคนวนเป็นวงกลมจนได้ยินเสียงแก๊งๆ คุณจะโดนมองจากทั้งโต๊ะเลยนะ

การคนที่ถูกต้อง คือคนขึ้นลงโดยไม่ให้ช้อนสัมผัสกับผิวแก้ว เมื่อคนเสร็จแล้ว เอาช้อนไปวางด้านขวาของที่จับแก้ว

อย่าจิบชาทั้งๆ ที่มีช้อนอยู่ในแก้ว และอย่า! จิบชาจากในช้อนเด็ดขาด เวลาจิบ จิบน้อยๆ เงียบๆ ถ้าชาร้อนเหรอ อดทนไว้ อย่าเป่าเชียว

3.

การถือแก้วชา นิ้วก้อยน่ะ ‘อย่า’ กระดกออกมา

การถือแก้วชาที่ถูกต้อง ใช้แค่นิ้วโป้ง นิ้วชี้ และนิ้วกลางในการจับหูจับ นิ้วนางกับนิ้วก้อยเก็บไว้ช่วยประคองแก้ว แล้วเวลายกขึ้นดื่ม ให้มองเข้าไปในแก้วชา อย่ามองออกไปข้างนอก ส่วนตอนจิบ จิบแค่ครั้งเดียว แล้ววางกลับจานรอง จะไม่มีการจิบซ้ำระหว่างทาง

อ้อ! เวลาที่ไม่ได้จิบชา ก็เอาแก้ววางไว้บนจานรอง ตอนนี้คุณนั่งอยู่กับโต๊ะ ดังนั้นก็ไม่ต้องยกจานรองขึ้นมาพร้อมกับแก้ว เว้นแต่ว่าโต๊ะที่ใช้เป็นโต๊ะต่ำ หรือมีการย้ายกันไปยืนจิบ ถึงตอนนั้น คุณค่อยหยิบจานรองไปด้วย

4.

หิวขนมแล้วหรือยัง มองไปที่ชั้นเงินวางขนมสามชั้นที่อยู่ตรงหน้าคุณ ข้างบนสุดจะเป็น scone (อ่านว่า สะ-กอน ไม่ใช่ สะ-โคน) ถาดตรงกลางคือแซนด์วิช และถาดล่างสุดคือขนมเค้กต่างๆ เราจะกินจากบนไปล่าง

เริ่มกันที่สกอน หยิบมันมาด้วยมือของคุณเลย วางไว้บนจานของคุณ สังเกตก้อนสกอนดู ข้างๆ มันจะมีรอยแยก ใช้มีดผ่าแนวนอนออกมาเป็นสองชิ้น จะกินเลยก็ได้ แต่ถ้าคุณจะเพิ่มรสชาติสักหน่อย ให้ตักครีมกับแยมด้วยช้อนที่เขาจัดไว้ให้มาไว้ที่จานส่วนตัวก่อน แล้วค่อยใช้มีดของคุณในการปาดครีม แล้วตามด้วยแยม

5.

ก่อนจะอ้าปากงับ พึงท่องไว้ว่า จงกินคำเล็กๆ ไม่ใช่แค่เพราะมันเป็นมารยาทสำคัญ แต่งานนี้ ปากของคุณเป็นอาวุธสำคัญในการหว่านล้อมเจรจากับเหล่าผู้ดีอังกฤษ คุณคงไม่อยากให้ปากเต็มไปด้วยอาหารจนพูดไม่รู้เรื่อง หรือไม่ก็เผลอพ่นเศษขนมใส่คนข้างๆ หรอกใช่ไหมล่ะ และอย่าลืมเคี้ยวแล้วกลืนให้หมดปากก่อนจะจิบชา

ถ้าเหล่าผู้ดีที่นั่งรายล้อมคุณยังไม่มองคุณด้วยสายตาแปลกๆ ก็โล่งอกไปทีนะ

6.

ถึงเวลาคุณจะต้องกินขนมชั้นที่สอง ซึ่งเป็นแซนด์วิช รอให้พ่อบ้านหยิบถาดแรกซึ่งเรากินกันหมดแล้วออกไปก่อน คุณถึงค่อยหยิบแซนด์วิช ไปวางไว้ที่จานของคุณ แล้วค่อยกิน

ส่วนเค้กที่รออยู่ชั้นล่างสุด เป็นเหมือนด่านสำคัญ คุณรู้ตัวดีว่าคุณไม่ใช่ผู้ดีแต่กำเนิด ดังนั้น พยายามหยิบชิ้นเค้กไม่ให้เละคามือ ถ้ามันรอดพ้นมาอยู่บนจานคุณอย่างสวยงาม ให้ใช้ส้อมในการกิน

และถ้าคุณจะเช็ดปาก ให้ใช้ผ้าที่พับเรียบร้อยซึ่งวางอยู่บนตักขึ้นมา แล้ว ‘แตะ’ เบาๆ ที่ปากตรงที่เปื้อน อย่า ‘ปาด’ ไปทั่วปากนะ

ถึงถาดที่สามแล้ว ถ้ายังไม่มีอะไรเละเทะ งั้นคุณก็น่าจะหว่านล้อมพวกเขา ‘เกือบ’ สำเร็จแล้ว มีแต่คุณเท่านั้นล่ะ ที่คงรู้ดีว่าเมื่องานเลี้ยงน้ำชาครั้งนี้จบลง แผนลวงคุณจะสำเร็จจนได้คบค้าสมาคมกับพวกเขา หรือว่าแผนคุณจะปิ๋วจนคุณกลายเป็น ‘ผู้ดีจอมปลอม’

“Tea journey Online”

บทบาทสมมติครั้งนี้จะแต่งขึ้นไม่ได้เลย หากปราศจากความรู้จากกิจกรรม ‘Tea Journey Online’ จากทาง Episteme ซึ่งผู้เข้าร่วมจะได้ชงชากับมือ พร้อมๆ กับเรียนรู้ประวัติศาสตร์ชาแสนสนุกกับ คุณไปป์-ฆนัท นาคถนอมทรัพย์ เชฟนักประวัติศาสตร์ศิลปะ และ คุณโย-กิตติพล สรัคคานนท์ นักเขียน บรรณาธิการ Episteme Magazine

หากใครสนใจอยากร่วมกิจกรรม สามารถดูเพิ่มเติมได้ที่เพจ Episteme แล้วมาชงชาจริงๆ แบบไม่ต้องมีบทบาทสมมติ (และไม่มีเรื่องชนชั้นเข้ามาเกี่ยวข้อง) ไปด้วยกันนะ

ทำความรู้จักกิจกรรม Tea Journey Online & Tea Kit โดย Episteme ได้ที่: https://episteme.cc/product/tea-journey-kit/

อ้างอิง: Mathis House. The History & Etiquette of Afternoon Tea. https://bit.ly/2Pb4xmC
Cuisinenoirmag. Tea Party Etiquette. https://bit.ly/3qWkNpn