ทำไมมนุษย์เป็นสัตว์ผมยาว แล้วขนส่วนอื่นๆ ของเราไปไหน?

เคยสงสัยกันไหมว่า ทำไมเราถึงไม่มีขนเหมือนกับญาติในตระกูลเดียวกันอย่างชิมแปนซี

ขนบนร่างก ายของเราหายไปไหน แล้วทำไมผมของเราถึงได้ยาวกว่าขนส่วนอื่นๆ บนร่างกาย?

วงการวิทยาศาสตร์พยายามหาคำตอบเรื่องนี้กันมาหลายสิบปี โดยเฉพาะเรื่องทำไมขนบนร่างกายเราถึงหายไป จนต้องหาเสื้อผ้ามาสวมใส่แทน

สมมติฐานแรก ราว 3 ล้านปีก่อน โลกเข้าสู่ยุคน้ำแข็งพอดี แอฟริกากลางแปรสภาพจากป่าดิบชื้นกลายเป็นทุ่งหญ้ากว้างสุดลูกหูลูกตา เพื่อความอยู่รอด มนุษย์โฮนิมิด (hominids) บรรพบุรุษของบรรพบุรุษมนุษย์สมัยใหม่ จึงค่อยๆ “สละ” ขนออกไป เพื่อการระบายความร้อน ไม่ให้ร่างกาย overheat ระหว่างเดินทางหาอาหารในระยะไกล และเดินทางข้ามทุ่งได้อย่างดีเลิศ

สมมุติฐานที่สอง มีผู้คนสนับสนุนมากที่สุด คือสาเหตุที่เราไม่มีขน (อย่างน้อยก็บนใบหน้า) เพราะมนุษย์ทำงานเป็น “ทีม” เราเป็นสัตว์สังคมที่ต้องสื่อสารสูงมาก ดังนั้น การรับรู้อารมณ์ผ่าน “สีหน้า” จึงเป็นสิ่งสำคัญ การไม่มีขนบริเวณนี้เพื่อให้เราสามารถอ่านสีหน้าและอารมณ์ สื่อสารกันได้มากขึ้น (เช่นเดียวกันกับลิงบางชนิด)

นอกจากนี้ ก็มีข้อเสนออื่นๆ เช่น หลังจากแอฟริกาเข้าสู่ยุคแห้งแล้ง บรรพบุรุษของเราต้องย้ายถิ่นฐานไปอยู่ชายทะเลสาบที่มีอาหารมากกว่า ร่างกายจึงค่อยๆ พัฒนาเพื่อให้สอดคล้องกับการหาอาหารในที่เปียก ด้วยการสละขนออกไปและพัฒนาไขมันใต้ชั้นผิวแทน

หรือข้อเสนอที่ว่า มนุษย์เป็นสัตว์ที่ใช้ “อุปกรณ์” เช่น หิน ไม้ ในการดำรงชีวิต การไม่มีขนจึงอำนวยความสะดวกมากกว่า

แต่สมมุติฐานสองข้อหลัง ยังเป็นที่สงสัยและไม่ค่อยมีผู้สนับสนุนเท่าไร

มาต่อกันที่คำถาม ทำไมผมบนหัวถึงยังอยู่?

สาเหตุที่มนุษย์ไม่เป็นสัตว์ตัวโล้นหัวล้าน คือตอนนี้ร่างกายเราเหลือขน (ที่ยาวหน่อย) เฉพาะเท่าที่จำเป็น เช่น คิ้ว-ขนตา ช่วยป้องกันน้ำหรือสิ่งแปลกปลอมเข้าตา ขนจมูกไว้กันเชื้อโรค

โดยเฉพาะเส้นผมที่สำคัญมากๆ ในการควบคุมอุณหภูมิให้เหมาะสมกับการใช้ชีวิต ไม่ว่าจะในสภาพอากาศที่ร้อน หรือในอากาศหนาวก็สามารถกักอุณหภูมิไม่ให้ออกมามากจนเกินไป

แต่เหตุที่เส้นผมยาวเป็นพิเศษ เพราะว่ามี “วงจร” ที่ยาวกว่าเส้นขนใดๆ ในร่างกาย มีระยะเวลาให้เติบโตนานถึง 2-6 ปี ในขณะที่เส้นขนส่วนอื่นๆ จะมีอายุขัยแค่ในระดับสัปดาห์ หรือเป็นเดือนเท่านั้น

ดังนั้น เส้นผมของมนุษย์ไม่ได้ยาวไปได้เรื่อยๆ เหมือนที่หลายคนเข้าใจต่อให้ดูแลดีแค่ไหนเมื่อครบวงจร ผมก็ร่วงอยู่ดี

สรุป มนุษย์เราสูญเสียเส้นขนบนร่างกายไปในช่วงวิวัฒนาการ ไม่ว่าจะด้วยสาเหตุด้านการหาอาหารหรือการสื่อสาร ส่วนสาเหตุที่เส้นผมยาวเป็นพิเศษ ก็เพราะว่ามันอายุยืนกว่าขนที่อื่นๆ นั่นเอง